Εντείνονται οι διπλωματικές διεργασίες ενόψει της προσεχούς Πέμπτης, οπότε αναμένεται να υπάρξει στην Κωνσταντινούπολη η πρώτη συνάντηση Ουκρανίας–Ρωσίας, με φόντο την πρόταση για εκεχειρία 30 ημερών – αλλά προσώρας με άγνωστους συμμετέχοντες.
Ο Ρώσος πρόεδρος Πούτιν, μολονότι ήταν ο ίδιος που πρότεινε την εκ του σύνεγγυς συνάντηση, είναι άγνωστο εάν θα παραβρεθεί. Ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου, Ντμίτρι Πεσκόφ, περιορίστηκε να δηλώσει ότι ο Πούτιν είναι «σοβαρά δεσμευμένος» στην αναζήτηση ειρηνικής λύσης, αλλά αρνήθηκε να σχολιάσει περαιτέρω τις επικείμενες συνομιλίες όταν του ζητήθηκε να επιβεβαιώσει τη συμμετοχή του Ρώσου προέδρου στην Κωνσταντινούπολη. «Είπα όσα μπορούσα για το θέμα», ανέφερε.
Λίγη ώρα μετά, ο Ντόναλντ Τραμπ άφησε ανοιχτό το ενδεχόμενο να παραστεί προσωπικά στην Κωνσταντινούπολη, καθώς όπως είπε «καλά πράγματα μπορεί να προκύψουν» από τη συνάντηση. Ο πρόεδρος των ΗΠΑ, παρότι εκείνο το διάστημα θα βρίσκεται σε περιοδεία σε Σαουδική Αραβία, ΗΑΕ και Κατάρ, είπε: «Το σκέφτομαι σοβαρά. Αν δω ότι μπορεί να γίνει κάτι, μπορεί να πετάξω ώς εκεί».
Ο ίδιος εξέφρασε την πεποίθησή του ότι «η Ρωσία θα συμφωνήσει στην κατάπαυση του πυρός».
Η δήλωση Τραμπ χαιρετίστηκε από τον Ουκρανό πρόεδρο Βολοντίμιρ Ζελένσκι, ο οποίος δήλωσε ότι «όλοι στην Ουκρανία θα εκτιμούσαν βαθιά την παρουσία του προέδρου Τραμπ στη συνάντηση».
Επανέλαβε επίσης την ετοιμότητά του να συναντήσει τον Πούτιν στην Τουρκία, προσθέτοντας ότι «ελπίζω οι Ρώσοι να μην αποφύγουν τη συνάντηση».
Ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν χαρακτήρισε τη συγκυρία «νέο παράθυρο ευκαιρίας για την ειρήνη» και επιβεβαίωσε ότι η Αγκυρα είναι έτοιμη να φιλοξενήσει συνομιλίες στο ανώτατο επίπεδο.
Ο Ζελένσκι είχε τηλεφωνική επικοινωνία μαζί του τη Δευτέρα, στην οποία συζητήθηκαν οι βασικοί όροι του διαλόγου.
Προς το παρόν, το ενδεχόμενο απευθείας συνάντησης Τραμπ–Πούτιν–Ζελένσκι την Πέμπτη παραμένει ανοιχτό, ωστόσο ο μόνος που έχει επιβεβαιώσει την παρουσία του στην Κωνσταντινούπολη είναι ο Ουκρανός πρόεδρος.
Λήγει το τελεσίγραφο
Την ίδια ώρα, οι Ευρωπαίοι υπουργοί Εξωτερικών από Γαλλία, Γερμανία, Ιταλία, Ισπανία, Πολωνία και Ηνωμένο Βασίλειο συναντήθηκαν στο Λονδίνο μαζί με εκπρόσωπο της Ε.Ε. και επανέλαβαν την υποστήριξή τους στην Ουκρανία, προειδοποιώντας τη Ρωσία ότι εάν δεν αποδεχθεί την εκεχειρία έως το βράδυ της Δευτέρας, θα ακολουθήσει νέος γύρος κυρώσεων.
Εκπρόσωπος της γερμανικής κυβέρνησης δήλωσε πως «το ρολόι μετράει αντίστροφα», ενώ ήδη βρίσκονται υπό επεξεργασία μέτρα κατά του τραπεζικού και ενεργειακού τομέα της Ρωσίας, καθώς και της κεντρικής της τράπεζας.
Σύμφωνα με το ουκρανικό υπουργείο Αμυνας, η Ρωσία συνέχισε τις επιθέσεις κατά μήκος της πρώτης γραμμής στο ανατολικό μέτωπο και καταγράφηκαν πάνω από 100 επιθέσεις με drones κατά τη διάρκεια της νύχτας.
Ο υπουργός Εξωτερικών της Ουκρανίας Αντρίι Σιμπίχα έκανε λόγο για πλήρη αδιαφορία της Μόσχας για την πρόταση εκεχειρίας και δήλωσε ότι είχε συντονισμό με Ευρωπαίους ομολόγους του αλλά και με τον Αμερικανό ΥΠΕΞ Μάρκο Ρούμπιο για τις επόμενες κινήσεις.
Κληθείς να σχολιάσει το κατά πόσο η Μόσχα θα δεχθεί την πρόταση για 30ήμερη εκεχειρία, ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου Ντμίτρι Πεσκόφ απέρριψε τα «ευρωπαϊκά τελεσίγραφα» ως «απαράδεκτα για τη Ρωσία», τονίζοντας ότι «δεν μπορείς να μιλάς έτσι με τη Ρωσία».
Παρέμβαση Πάπα
Ο νέος Πάπας, Λέων ΙΔ΄, επικοινώνησε τηλεφωνικά με τον Ζελένσκι, σηματοδοτώντας μία σαφή αλλαγή στάσης του Βατικανού σε σχέση με τον προκάτοχό του.
Σύμφωνα με το Κίεβο, η συνομιλία ήταν «θερμή και ουσιαστική», με τον Ουκρανό πρόεδρο να ευχαριστεί τον Ποντίφικα για τη ρητή υποστήριξή του στην Ουκρανία και την ανάγκη επίτευξης «δίκαιης και βιώσιμης ειρήνης».
Στο επίκεντρο της συζήτησης βρέθηκε η υπόθεση των χιλιάδων παιδιών που έχουν απαχθεί από τις ρωσικές αρχές και μεταφερθεί σε ρωσικό έδαφος.
Ο Πάπας Λέων ΙΔ΄ δήλωσε ότι «κουβαλά στην καρδιά του τα δεινά του ουκρανικού λαού» και έκανε έκκληση για άμεση ειρήνη και επιστροφή των αιχμαλώτων και των παιδιών στις οικογένειές τους.
Ο Ζελένσκι προσκάλεσε τον Ποντίφικα να επισκεφθεί την Ουκρανία, λέγοντας ότι μια τέτοια επίσκεψη θα «έδινε πραγματική ελπίδα στους πιστούς και σε ολόκληρο τον λαό».
Τι συνέβη στην τελευταία συνάντηση Κιέβου-Μόσχας
Οι δύο πλευρές κάθισαν στο ίδιο τραπέζι για διαπραγματεύσεις ειρήνης – στις πρώτες εβδομάδες του πολέμου, το 2022.
Οι συνομιλίες είχαν ξεκινήσει στις 28 Φεβρουαρίου 2022, μόλις τέσσερις ημέρες μετά τη ρωσική εισβολή, με συνάντηση αντιπροσωπειών στη Λευκορωσία. Ακολούθησαν διαβουλεύσεις μέσω τηλεδιάσκεψης και, στις 29 Μαρτίου, πραγματοποιήθηκε κρισιμότερη συνάντηση στην Κωνσταντινούπολη.
Οι δύο πλευρές αντάλλαξαν προσχέδια συμφωνίας έως τα μέσα Απριλίου – προτού οι συνομιλίες καταρρεύσουν οριστικά.
Σύμφωνα με προσχέδια που διέρρευσαν πέρυσι στους New York Times, η Ουκρανία είχε δεχθεί να υιοθετήσει καθεστώς μόνιμης ουδετερότητας, να μην ενταχθεί ποτέ στο ΝΑΤΟ. Σε αντάλλαγμα, θα λάμβανε εγγυήσεις ασφαλείας από τις πέντε μόνιμες δυνάμεις του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ (ΗΠΑ, Ρωσία, Κίνα, Γαλλία και Βρετανία) αλλά και από χώρες όπως η Τουρκία, η Γερμανία, η Ιταλία, το Ισραήλ, η Πολωνία και ο Καναδάς.
Ενα από τα προσχέδια προέβλεπε πως οι εγγυήτριες δυνάμεις –συμπεριλαμβανομένης της Ρωσίας– θα δεσμεύονταν να σέβονται την ανεξαρτησία και την κυριαρχία της Ουκρανίας και να απέχουν από κάθε χρήση ή απειλή χρήσης βίας.
Παράλληλα, προτεινόταν πολυετής περίοδος (10 έως 15 χρόνια) διαβουλεύσεων για το καθεστώς της Κριμαίας, την οποία η Ρωσία είχε προσαρτήσει το 2014.
Ωστόσο, βασικά σημεία παρέμεναν ανοιχτά και προκαλούσαν ένταση. Η Ουκρανία ζητούσε ρητή δέσμευση των εγγυητριών δυνάμεων ότι, σε περίπτωση επίθεσης, θα μπορούσαν να αναλάβουν στρατιωτική δράση, όπως επιβολή απαγόρευσης πτήσεων και αποστολή όπλων.
Η Ρωσία επέμεινε ότι κάθε τέτοια ενέργεια θα έπρεπε να εγκρίνεται ομόφωνα, δηλαδή να μπορεί να την μπλοκάρει η ίδια.
Επιπλέον, υπήρχαν μεγάλες διαφορές ως προς το μέγεθος και τις δυνατότητες των ουκρανικών ενόπλων δυνάμεων. Η Ουκρανία είχε αποδεχτεί να περιορίσει τον στρατό της σε 250.000 στρατιώτες, 800 άρματα μάχης και πυραύλους με εμβέλεια έως 280 χλμ. Αντίθετα, η Ρωσία απαιτούσε ανώτατο όριο 85.000 στρατιωτών, 342 αρμάτων και πυραύλων με μέγιστη εμβέλεια μόλις 40 χλμ.
Η Μόσχα απαιτούσε επίσης να καθιερωθεί η ρωσική ως επίσημη γλώσσα στην Ουκρανία και να καταργηθούν νομοθεσίες που –κατά την άποψή της– συνιστούσαν «ναζιστικοποίηση» της χώρας. Το Κίεβο απέρριπτε τις κατηγορίες ως εντελώς αβάσιμες και προσβλητικές.
Οι διαπραγματεύσεις τελικά κατέρρευσαν τον Απρίλιο του 2022. Μέχρι τότε, η Ουκρανία είχε αποκρούσει τη ρωσική προέλαση στο Κίεβο και είχαν αρχίσει να έρχονται στο φως τεκμήρια εγκλημάτων πολέμου από τα ρωσικά στρατεύματα σε περιοχές όπως η Μπούτσα και η Ιρπίν.
Παράλληλα, οι δυτικές χώρες αύξαιναν τη στρατιωτική βοήθεια προς το Κίεβο και επέβαλλαν κυρώσεις κατά της Ρωσίας, μεταβάλλοντας το κλίμα των διαπραγματεύσεων και μειώνοντας την προθυμία της Ουκρανίας για υποχωρήσεις.
Η σημασία των προσχεδίων του 2022 επανήλθε στο προσκήνιο τον Φεβρουάριο του 2025, όταν ο Αμερικανός ειδικός απεσταλμένος Στιβ Γουίτκοφ δήλωσε ότι τα αποκαλούμενα «πρωτόκολλα της Κωνσταντινούπολης» μπορούν να λειτουργήσουν ως «οδηγοί» για νέες διαπραγματεύσεις.
Την ίδια στιγμή, συνεργάτης του Κρεμλίνου υποστήριξε ότι οι νέες συνομιλίες θα πρέπει να βασιστούν στα δεδομένα των συνομιλιών του 2022, αλλά και στη σημερινή πραγματικότητα, σύμφωνα με την οποία η Ρωσία ελέγχει σχεδόν το 20% του ουκρανικού εδάφους.
Ο Ζελένσκι, από την πλευρά του, δηλώνει κατηγορηματικά ότι «ουδέποτε υπήρξαν συμφωνίες της Κωνσταντινούπολης», παρά μόνο απάντηση της Ουκρανίας σε ένα ρωσικό τελεσίγραφο, χωρίς να υπογραφεί τίποτα.
Εκτοτε, οι θέσεις έχουν σκληρύνει. Η Ρωσία πλέον απαιτεί την πλήρη αποχώρηση της Ουκρανίας από τις περιοχές Ντονέτσκ, Λουχάνσκ, Ζαπορίζια και Χερσώνα, τις οποίες θεωρεί εδάφη της, αν και δεν τις ελέγχει πλήρως.
Ο Ζελένσκι έχει αναγνωρίσει ότι δεν είναι εφικτή αυτή τη στιγμή η στρατιωτική ανάκτηση όλων των εδαφών, αλλά επιμένει πως η Ουκρανία δεν πρόκειται ποτέ να αναγνωρίσει νομικά την προσάρτησή τους.
Οι διαπραγματεύσεις της Πέμπτης, αν τελικά πραγματοποιηθούν, θα πρέπει να κινηθούν σε ένα πεδίο πολύ πιο δύσκολο απ’ ό,τι το 2022.
Πηγή: kathimerini.gr, με πληροφορίες από Reuters, BBC, AP, Guardian, FT, WP, NYT, WSJ