Πώς λειτουργούν οι εκεχειρίες;

Ο πρόσφατος ισραηλινός βομβαρδισμός της Παλαιστίνης, κατέστρεψε την εύθραυστη εκεχειρία που τηρούσε το Ισραήλ με τη Χαμάς από τις αρχές του 2025.

Ανδρέας Καραντζής

Το τέλος της εκεχειρίας στη Μέση Ανατολή είναι μια κλήση αφύπνισης για τις διαπραγματεύσεις που προσπαθεί να επιβάλει ο Τραμπ στην Ουκρανία, όπου μια αποτυχία δεν θα μπορούσε να θεωρηθεί ασυνήθιστη σε αυτό το είδος συμφωνίας. Τις τελευταίες τρεις δεκαετίες, στην πραγματικότητα, μόνο τέσσερις στις δέκα εκεχειρίες που υπογράφηκαν παγκοσμίως μπορούν να θεωρηθούν επιτυχείς, είτε επειδή έχουν εκπληρώσει τους αρχικούς τους στόχους, είτε επειδή έχουν επεκταθεί.

Διαβάστε επίσης:

Η συνάντηση Ερντογάν –Τράμπ στο Λευκό Οίκο, η Διάσκεψη για τη Γάζα και οι γνωστικές μεροληψίες στην ελληνική δημόσια σφαίρα

01.11.2025

630

Άγγελος Κωνσταντινίδης: Σαν σήμερα έφυγε από κοντά μας η Φώφη Γεννηματά

25.10.2025

300

Τα δεδομένα προέρχονται από το The Ceasefire Project, μια ερευνητική ομάδα που έχει αναλύσει 2.203 συμφωνίες κατάπαυσης του πυρός από το 1989 έως το 2020. Η βάση δεδομένων παρέχει πληροφορίες για τους τύπους των συμφωνιών που έχουν υπογραφεί, πώς σχετίζονται με την ειρήνη και το αποτέλεσμα των εκεχειριών, μεταξύ άλλων. Το έργο βασίζεται σε μια συνεργασία μεταξύ ερευνητών από το Κέντρο Μελετών Ασφάλειας (CSS) στο ETH Ζυρίχης, το Ινστιτούτο Ερευνών Ειρήνης του Όσλο (PRIO), το Πανεπιστήμιο της Ουψάλα και επαγγελματίες διαμεσολάβησης και τεχνικούς εμπειρογνώμονες για την κατάπαυση του πυρός.

Με βάση τα στοιχεία αυτά, το 67,8% των εκεχειριών αφορούν διαδικασίες ειρήνευσης, το 20,9% ανθρωπιστικούς λόγους, το 9% γιορτές, το 1,9% εκλογές και το 8,2% άλλους λόγους.

Η διαδικασία μιας εκεχειρίας δεν είναι τόσο απλή: το 22% των εκεχειριών από τη δεκαετία του 1990 απέτυχαν ή δεν εφαρμόστηκαν ποτέ, ενώ ένα άλλο 35% είχε ασαφή κατάληξη, λόγω έλλειψης παρακολούθησης των εχθροπραξιών.

Στο άλλο άκρο, μεταξύ των επιτυχημένων συμφωνιών, οι 429 ‒19% του συνόλου‒ εκπληρώθηκαν σύμφωνα με τους όρους που είχαν υπογραφεί, σχεδόν 90 παρατάθηκαν πέραν της συμφωνηθείσας ημερομηνίας και σχεδόν 443 αντικαταστάθηκαν από μεταγενέστερη συμφωνία.

Εντωμεταξύ, ο δρόμος προς τη διαρκή ειρήνη είναι ακόμη πιο περίπλοκος. Η συντριπτική πλειονότητα των εκεχειριών τις τελευταίες τρεις δεκαετίες ‒ επιτυχείς ή όχι‒ επεδίωκε μόνο μια προσωρινή παύση της βίας, ενώ μόνο το 7% ήταν μέρος μιας ειρηνευτικής συμφωνίας. Η τελευταία κατηγορία αναφέρεται σε οριστικές εκεχειρίες, οι οποίες περιλαμβάνουν ρήτρες αφοπλισμού και αποστράτευσης για τα μέρη, για να τερματίσουν τη σύγκρουση, όχι μόνο τις εχθροπραξίες, επιδιώκοντας έτσι έναν στόχο ειρήνης.

Για παράδειγμα, η εκεχειρία που διατηρήθηκε μέχρι τώρα μεταξύ της Χαμάς και του Ισραήλ, ήταν μόνο μία από τις περισσότερες από εκατό που έλαβαν χώρα μεταξύ του εβραϊκού κράτους και ορισμένων παλαιστινιακών οργανώσεων μεταξύ 1990 και 2020. Το αποτέλεσμα αυτής της μακράς λίστας συμφωνιών δεν ήταν ενθαρρυντικό: μόνο περίπου το ένα τέταρτο των συμφωνιών κατάπαυσης του πυρός που υπογράφηκαν στο πλαίσιο της ισραηλινής σύγκρουσης λειτούργησε, ή αντικαταστάθηκε από μια άλλη συμφωνία.

Οι υπόλοιπες έχουν παραβιαστεί, εγκαταλειφθεί σε άγνωστη ημερομηνία ‒αλλά διαφορετική από τη συμφωνηθείσα ημερομηνία‒ ή δεν εφαρμόστηκαν ποτέ. Επιπλέον, όχι μόνο καμία από τις συμφωνίες δεν ήταν οριστική, αλλά το μεγαλύτερο μέρος τους συνίστατο σε μια απλή παύση των εχθροπραξιών χωρίς καμία συνέχεια ή παρακολούθηση, ένα πρότυπο που υπάρχει στο 75% των συμφωνιών παγκοσμίως.

Αυτού του είδους οι συμφωνίες ‒μια παύση των εχθροπραξιών χωρίς μηχανισμούς επιβολής‒ καθιστούν δύσκολο τον εντοπισμό πότε παραβιάζονται. Μια εκεχειρία θεωρείται γενικά ότι παραβιάζεται όταν έχουν σημειωθεί περισσότεροι από 25 θάνατοι λόγω μαχών από την έναρξη της συμφωνίας.

Επιπλέον, οι συμφωνίες που αποτυγχάνουν πιο γρήγορα είναι αυτές που αποσκοπούν να επιτρέψουν την ανθρωπιστική βοήθεια, η οποία υπήρξε η ραχοκοκαλιά της ανάσχεσης της βίας κατά του λαού της Γάζας.

Σε κάθε περίπτωση, η διαδικασία εκεχειρίας στην Ουκρανία δεν θα είναι τόσο απλή, όσο θεωρούσε μέχρι τώρα ο Ντόναλντ Τραμπ. Ούτε στη διαμόρφωση της συμφωνίας, ούτε στην παρακολούθησή της. Με τα δεδομένα αυτά, ο πόλεμος στην Ουκρανία θα παραταθεί, ασχέτως αν θα γίνεται προσπάθεια να προφυλαχθούν κάποιοι οικονομικοί πόροι που έχουν σημασία για την Ουάσιγκτον, στη μεταπολεμική περίοδο.

Πηγή geoeurope.org