Συνέντευξη με τον ΜΙΚΗ ΞΥΛΙΝΑ για την μακροπρόθεσμη ανάπτυξη της Λέρου

Ο κ. Μίκης Ξυλινάς είναι συμπολίτης μας, γιατρός, με δίπλωμα στη Δημόσια Υγεία. Είναι επίσης ιστοριοδίφης και έχει συγγράψει πολλά βιβλία. Στις δημοτικές εκλογές του 2014 ήταν υποψήφιος δημοτικός σύμβουλος με την παράταξη “Ελπίδα για τη Λέρο”.

ΕΡΩΤΗΣΗ: Η ανανέωση της δημαρχίας υπό τον Μιχάλη Κόλια είναι κατ΄εσάς ένα θετικό βήμα για ένα  μακροπρόθεσμο σχεδιασμό;

Διαβάστε επίσης:

Ισοπαλία έφερε η Α.Ε. Λέρου κόντρα στον Γ.Α.Σ. Ιαλυσός

14.11.2025

569

Λέρος: Αθωώθηκε ο Μιχάλης Κόλιας για υπόθεση παράβασης καθήκοντος

14.11.2025

833

Ασφαλώς. Είναι η απόφαση του κυρίαρχου Λεριακού λαού και επομένως είναι ένα θετικό βήμα! Με την ανανεωμένη Δημοτική αρχή ξεκινά ένας αγώνας δρόμου για την επίτευξη στόχων και ελπίδων του Λεριακού λαού που αναμένει πραγμάτωση των προγραμματικών δηλώσεων όλων των παρατάξεων. Η σύμπραξη και η ένωση των προσπαθειών προς όφελος του νησιού είναι επιβολή και υποχρέωση όλων και μέσα σε αυτό πνεύμα της συνεργασίας και της συνέργειας ικανοτήτων προτείνουμε συγκεκριμένους στρατηγικούς πυλώνες που έχουν σκοπό την μακροπρόθεσμη και αέναη ανάπτυξη. Εγώ δίδω προτεραιότητα στους μακροπρόθεσμους στόχους που αποβλέπουν ειδικά στο απώτερο μέλλον των παιδιών μας και στην μακροβιότητα της ένδοξης ιστορίας που επωμιζόμαστε.

ΕΡΩΤΗΣΗ: Συνοπτικά ποιους οραματίζεστε σαν στόχους; 

1. Να κρατήσουμε τους νέους μας στο νησί και να φέρουμε και άλλους που έχουν
παλιννοστήσει δημιουργώντας μακροπρόθεσμες βιώσιμες επενδύσεις.

2. Να συνεχίσουμε με κάθε δύναμη την ανάπτυξη των Θεραπευτηρίων μας που μας
έφεραν ευημερία τις τελευταίες δεκαετίες.

3. Να επενδύσουμε σε πρωτοποριακές και κερδοφόρες τουριστικές αναπτυξιακές επιχειρήσεις που προσαρμόζονται στις ιδιομορφίες και δυνατότητες του νησιού.

4. Να κρατήσουμε την Λέρο μας παραδοσιακά Ελληνική και Δωδεκανησιακή.

Για να επιτύχουν αυτοί οι στόχοι προτείνω να χτίσουμε μαζί δυο πυλώνες για μακροπρόθεσμη ανάπτυξη της Λέρου που συνοψίζονται ως εξής:

1ΟΣ ΠΥΛΩΝΑΣ. Η αξιοποίηση του τεράστιου κεφαλαίου μας δηλαδή των Θεραπευτηρίων

2ΟΣ ΠΥΛΩΝΑΣ. Η προγραμματισμένη τουριστική αξιοποίηση του πλούσιου μακραίωνου πολιτισμού

ΕΡΩΤΗΣΗ: Γιατί δίδεται τέτοια προτεραιότητα στα «Θεραπευτήρια» όπως τα αποκαλείτε;

Εκ των ουκ άνευ είναι η αξιοποίηση του τεραστίου κεφαλαίου που διαθέτει το νησί δηλαδή των Θεραπευτηρίων όπως προσδιορίζονται με την πρόσφατη Υπουργική απόφαση[1]. Το κεφάλαιο που αντιπροσωπεύουν των Θεραπευτηρίων είναι σημαντικό και υπολογίσιμο και συνίσταται αφενός στο εξειδικευμένο ανθρώπινο δυναμικό και αφετέρου στα κτίρια και το οικόπεδο.

Από πρόχειρους υπολογισμούς επειδή ήταν δύσκολο να βρούμε επίσημα στοιχεία, η έκταση των Θεραπευτηρίων στα Λέπιδα πρέπει να είναι της τάξης των 650 στρεμμάτων έκταση στην οποία πρέπει να προστεθεί και μέρος των Θεραπευτηρίων στην περιοχή του οικισμού Λακκίου που περιβάλλουν το Κέντρο Υγείας. Το σύνολο μαζί με τα επισκευασμένα και τα παλαιά κτίσματα αποτελεί σεβαστό κεφάλαιο που πρέπει να εκτιμηθεί[2]. Αλλά το πλέον πολύτιμο και αξιόλογο κεφάλαιο των Θεραπευτηρίων είναι οι τετρακόσιοι περίπου άρτια εκπαιδευμένοι, εξειδικευμένοι και κατηρτισμένοι συνεργάτες όλων των κατηγοριών.

Στόχος μας πρέπει είναι να μετατραπούν τα Θεραπευτήρια σε εξειδικευμένα κέντρα χρονίως πασχόντων για Έλληνες ασθενείς αλλά και ασθενείς ασφαλιστικών ταμείων άλλων μελών κρατών της ΕΕ. Τα κέντρα εκτός από πάσχοντες από ψυχιατρικές παθήσεις μπορούν να ανοίξουν και σε άλλους ιατρικούς τομείς όπως της νευρολογίας, ρευματολογίας όπως και εκείνων της απεξάρτησης και αποτοξίνωσης. Βασικό κριτήριο είναι να αναλυθεί αυτό το αξιοποιήσιμο κεφάλαιο των Θεραπευτηρίων και να καταγραφεί σε συγκεκριμένο business plan που να απευθυνθεί σε ασφαλιστικούς και άλλους οργανισμούς δημοσίου και ιδιωτικού δικαίου στην Ελλάδα και στην αλλοδαπή.

ΕΡΩΤΗΣΗ: Τα «Θεραπευτήρια» έχουν αντικειμενική ή ονομαστική αξία; Είναι για «ξεπούλημα»;

Έχουν υπολογίσιμη αξία που μπορεί να κινήσει επενδύσεις για ανάπτυξη των Θεραπευτηρίων αλλά και όλου του νησιού. Ο πλούτος της Λέρου είναι και παραμένει η δυναμική αξία των Θεραπευτηρίων. Στην ερώτηση σας για επένδυση ασφαλώς επενδυτής μπορεί να είναι το Δημόσιο ή ιδιωτικός φορέας χωρίς να χρειάζεται αναφορά σε «ξεπούλημα». Βέβαια, η αξιοποίηση και σε πρώτο στάδιο η ακριβής εκτίμηση των Θεραπευτηρίων μπορεί να προσκρούσει σε πολλαπλούς κινδύνους υποτίμησης της τεράστιας αξίας τους από ιδιοτελή συμφέροντα και χρειάζεται εγρήγορση ως προς αυτό!

Για την Λέρο ο μετρήσιμος στόχος από μια ανάπτυξη των Θεραπευτηρίων είναι να αυξηθεί σημαντικά και να διασφαλιστεί το ανθρώπινο δυναμικό των εργαζομένων. Στον στόχο που θέτω πρόχειρα πρέπει να νοσηλεύουμε οκτακόσιους ασθενείς με υψηλές νοσηλευτικές ανάγκες που θα εξυπηρετούνται από χιλίους εξακόσιους εργαζόμενους: δηλαδή ένας νοσηλευόμενος με δυο συνεργάτες εργαζόμενους. Το κόστος νοσηλείας αυτής της κατηγορίας των ασθενών είναι υψηλό στην Ευρωπαϊκή Ένωση και ευτυχώς η χώρα μας είναι ανταγωνιστική και από άποψης ποιότητας επιστημονικού και νοσηλευτικού κύρους αλλά και από της πλευράς του λεγόμενου «ιατρικού τουρισμού». Η Λέρος ειδικά με το εύκρατο της κλίμα έχει ακόμη ένα επιπρόσθετο προβάδισμα.

Ένα αναμφισβήτητο κεφάλαιο για τα Θεραπευτήρια είναι το Κέντρο Υγείας το οποίο στην πραγματικότητα είναι ένα σωστό επαρχιακό γενικό νοσοκομείο με δομημένη λειτουργικότητα που μπορεί να καλύψει πλήρως τις ανάγκες των νοσηλευμένων χρονίων ασθενών. Αυτό το πολύτιμο Κέντρο Υγείας είναι πάλι εκ των ουκ άνευ να παραμείνει σαν δημόσια νοσηλευτική μονάδα. Η ανάπτυξη των προαναφερθέντων κλάδων για χρόνιους ασθενείς μπορεί επί ανταμοιβή να αποτελέσει το πρωτεύον επιχείρημα της επιτυχίας του όλου σχεδιασμού κα συνάμα να καταστήσει το εν λόγω Κέντρο Υγείας οικονομικά αύταρκες.

ΕΡΩΤΗΣΗ: Εσείς βλέπετε μόνο την αύξηση των εργαζομένων σαν στόχο;   

Κάθε άλλο. Οι εργαζόμενοι θα δημιουργήσουν άμεσα και έμμεσα τον πλούτο σε όλους τους υπολοίπους παραγωγικούς κλάδους του νησιού! Η ανάπτυξη των Θεραπευτηρίων θα έχει και παράπλευρα οφέλη από τις επισκέψεις συγγενών και φίλων όλη την διάρκεια του έτους. Επιπρόσθετα πρέπει να τονιστεί ότι η Λέρος έχει ευημερίσει και επωφεληθεί πολύπλευρα από τα Θεραπευτήρια τις τελευταίες δεκαετίες.

Πρέπει επίσης να σημειωθεί ότι οι ψυχιατρικές κλινικές και οι βίλες με τις αναδιαρθρώσεις των τελευταίων ετών έχουν γράψει ένα success story για την στρατηγική αντί-στιγμάτωση των ψυχασθενειών. Αυτό το ιατρικό, επιστημονικό και νοσηλευτικό επίτευγμα είναι έπαινος και ασφαλώς μετρήσιμος παράγοντας φερεγγυότητας γενικά του Κρατικού Θεραπευτηρίου της Λέρου για την μελλοντική του ανάπτυξη που προτείνεται σε αυτό το σημείωμα.

ΕΡΩΤΗΣΗ: Στόχος μας ως τώρα είναι ο τουρισμός. Τον θέτετε αυτόν τον στόχο σαν δεύτερο!

Ο ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΠΥΛΩΝΑΣ είναι πολύπλευρος και ταυτίζεται με την αναφορά σας σαν «Τουρισμό». Πρέπει να προωθήσουμε την προγραμματισμένη εμπορική αξιοποίηση του πλούσιου μακραίωνου πολιτισμού του νησιού με την ανάδειξη της ιστορικής συνέχειας είκοσι εννιά αιώνων ελληνισμού, προς όφελος του τουρισμού. Στόχος μετρήσιμος και με σύγκριση την γειτονική Πάτμο είναι: σε μια πενταετία να επισκέπτονται την Λέρο όσοι περίπου τουρίστες και την Πάτμο. Η Πάτμος κατάφερε μετά από πολλές προσπάθειες δεκαετιών να γίνει παγκόσμιος πόλος τουριστικού ενδιαφέροντος υψηλού επιπέδου με βάση τρία αναμφισβήτητα κριτήρια που διαθέτει : η λέξη «Αποκάλυψη» που διεγείρει τεράστιο ενδιαφέρον, το όνομα γενικά «Άγιος Ιωάννης» υπονοώντας τον ‘Αγιο Θεολόγο καθ΄ημάς και το λευκό αρχιτεκτονικό τοπίο που θυμίζει «μυκονιάτικο κυκλαδικό» ρυθμό. Αποτέλεσμα είναι η καθημερινή επίσκεψη χιλιάδων περιηγητών που φθάνουν στο μικρό λιμάνι της Σκάλας με τα πλέον κολοσιαία και περιώνυμα κρουαζιερόπλοια για ολιγόωρη αλλά κερδοφόρα για το νησί παραμονή.

ΕΡΩΤΗΣΗ: Τι έκανε την Πάτμο να πετύχει;

Η πρόταση αυτή για την Λέρο είναι ανάλογη εκείνης που έκανε την Πάτμο success story: η Λέρος έχει μεσαιωνικό κάστρο υψίστης σημασίας, τόσο Βυζαντινής όσο και Ιπποτικής με τους Ιωαννίτες των Ιεροσολύμων, Ρόδου και Μάλτας, έχει αξιόλογα αρχαία στο Παρθένι, το Μπούυργκι και το Παλαιόκαστρο και τέλος με την Αγία Μαρίνα που έχει μοναδικό γραφικό Δωδεκανησιακό χαρακτήρα. Οι Δυτικοί επισκέπτες εντυπωσιάζονται με τον «ιπποτισμό» γενικά και ο συνδυασμός με την κλασική Ελλάδα και το νησιώτικο ρυθμό της Αγίας Μαρίνας μπορεί να γίνουν ο πόλος έλξης της Λέρου.

Σε αυτό το πλαίσιο πρέπει να προβληθεί με εκδηλώσεις, προγράμματα και αναστηλώσεις ο Ιπποτικός θησαυρός που διαθέτει το Κάστρο του Παντελιού που αποτελεί μοναδικού ενδιαφέροντος τουριστικό προορισμό για τους Δυτικούς επισκέπτες μας. Καλλιτεχνικές εκδηλώσεις υψηλού και εκλεπτυσμένου επιπέδου όπως επίσης εκδηλώσεις απευθυνόμενες στο μέσο κοινό όπως αναπαραστάσεις με επαγγελματίες ηθοποιούς, διαφημιστικές καμπάνιες, εκδόσεις και παραγωγές. Όλα αυτά θα είναι σημαντικά στηρίγματα που θα διαφοροποιήσουν και θα προβάλλουν την μεσαιωνική ιστορία του νησιού.

ΕΡΩΤΗΣΗ: Εκτός από το Μεσαιωνικό Κάστρο τι άλλο μπορούμε να αναπτύξουμε;

Η Λέρος και ΄μεις οι Λεριοί έχουμε αρχαίες ρίζες και πολιτισμό που ξεκινά οχτώ με δέκα αιώνες πριν από τον Χριστό, δηλαδή έχουμε στους ώμους μας πάνω από είκοσι οχτώ αιώνες Ελληνισμού. Τα έχω αναλύσει τα στοιχεία σε διαλέξεις μου στο Δημοτικό Θέατρο παρουσία του Αγίου Δεσπότη μας και του Δημάρχου μεταξύ πολλών άλλων ιθυνόντων και φίλων που με τίμησαν. Σκοπός αυτών των ομιλιών είναι να δυναμώσω την υπερηφάνεια μας για την Ελληνικότητα της ένδοξης καταγωγής μας.

Αυτήν την κληρονομιά πρέπει να προβάλουμε και να διαλαλήσομε. Αυτήν την κληρονομιά που έχει ευτυχώς αφήσει απτές αποδείξεις πρέπει να αναπτύξουμε στον ΔΕΥΤΕΡΟ ΠΥΛΩΝΑ των προτάσεων μου.

Ειδικά ως προς την κλασικούς θησαυρούς της αρχαίας μας κληρονομιάς πρέπει να ενεργοποιηθούν αρχαιολογικές κυρίως έρευνες στην περιοχή του Παρθενιού αλλά και στο Μπούργκι για την ανασκαφή Ιωνικών, κλασικών, ελληνιστικών, ρωμαϊκών και παλαιοχριστιανικών θησαυρών. Στην βιβλιογραφία ήδη από τον 2ο αιώνα π.Χ. είναι γνωστό το Παρθένι με επιγραφές και αρχαία κείμενα που δείχνουν ότι υπήρχε αρχαία δομημένη πόλη. Υπάρχουν επίσης γνωστά αρχαία ναυάγια στα νερά μας, αυτά πρέπει να ανασυρθούν, να μελετηθούν και να εκτεθούν αποτελώντας πολύτιμο πόλο τουριστικής έλξης.

Η στενή συνεργασία με την αξιόλογη ΚΒ΄ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων στην Ρόδο μας όπως και με την Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων για την εξεύρεση ερευνητικών προγραμμάτων αποτελεί προτεραιότητα στις προτάσεις μας. Δυστυχώς έργα και επενδύσεις εφήμερες έχουν καλύψει πολύτιμους αρχαιολογικούς θησαυρούς που είναι απαραίτητοι για την μακρόχρονη ανάπτυξη αυτού του δεύτερου πυλώνα που προτείνουμε.

Άλλος ένας ενδιαφέρον πόλος τουρισμού είναι το Αρχαιολογικό μουσείο που μπορεί να εμπλουτιστεί περαιτέρω με τα σημαντικά ευρήματα από το αρχαίο ναυάγιο των Λειψών αλλά και πιθανώς άλλων παρόμοιων ή παραπλήσιων ευρημάτων και θησαυρών που θα ανασυρθούν από το Παρθένι, Μπούργκι και αλλού.

Τα κτίρια στο Λακκί και τα πολεμικά κατάλοιπα που χτίστηκαν από Λεριακά και Δωδεκανησιακά χέρια κατά την Ιταλοκρατία από του Απριλίου του 1912 και κατά την διάρκεια του Ιταλικού φασισμού, αποτελούν όχι αμελητέους αρχιτεκτονικούς προορισμούς για εξειδικευμένους ενδιαφερόμενους όπως αρχιτέκτονες της τεχνοτροπίας artdecoή και για νοσταλγούς εκείνης της εποχής[3]. Πρέπει να ομολογηθεί ότι τα εναπομείναντα γνήσια deco κτίρια είναι και λίγα αλλά και έχουν μεταποιηθεί χάνοντας τον αρχικό τους πρωτότυπο ρυθμό.

Επιπρόσθετα όλων των ανωτέρω όπως στον ΠΡΩΤΟ ΠΥΛΩΝΑ, θα έχουμε παράπλευρα οφέλη από την αύξηση του μέσου χρόνου παραμονής όλων των κατηγοριών τουριστών όπως και εποχιακών ξένων κατοίκων.

ΕΡΩΤΗΣΗ: Τα άλλα αναπτυξιακά προγράμματα και επενδύσεις που έχουν γίνει δεν αρκούν;

Αξιόλογες βραχυπρόθεσμες επενδύσεις έχουν επιτευχθεί παρόλες τις περιστασιακές αντιξοότητες. Ανάμεσα αυτών, στοχεύοντας τον μέσο τουρίστα είναι οι προσπάθειες εντόπιων να υπερπηδήσουν με ηρωισμό τα εγγενή προβλήματα της Λέρου (όπως την έλλειψη μεγάλων αμμουδιών και τις δύσκολες συγκοινωνίες) για να ανταγωνιτούν τα μεγαλύτερα νησιά μας ή τα Τουρκικά θέρετρα,. Οι επενδύσεις αυτές από άποψης προσφοράς εργασίας αλλά και κερδοφορίας είναι μέτριου μεγέθους λόγω της μικρής διάρκειας της τουριστικής περιόδου. Ένα επιπλέον αρνητικό σημείο είναι η πολυκοσμία και ο υπερκορεσμός των δυνατοτήτων εξυπηρέτησης τον μήνα Αύγουστο σε αντίθεση με τις χαμηλές αφιξό-αναχωρήσεις τους λίγους υπολειπόμενους καλοκαιρινούς μήνες.

Αντίθετα οι λεγόμενες μαρίνες είναι απόλυτα κερδοφόρες σαν επιχειρήσεις αλλά η πλειονότητα των πελατών τους είναι ολιγαρκείς ως προς τις αγορές τους για τις τοπικές επιχειρήσεις. Μία προσοδοφόρα νέα προοπτική είναι οι σύντομες προσεγγίσεις μεγάλων πολυτελών σκαφών με υψηλής οικονομικής στάθμης πελατεία κυρίως από τις απέναντι Τουρκικές ακτές που αποτελούν σημαντική πελατεία των εμπόρων και των εστιατορίων. Επίσης και αναμφισβήτητα η σύνδεση της Λέρου όπως και της Πάτμου και Καλύμνου, με την Αλικαρνασσό (Τουργκούτραϊς) στοχεύει σε μέσου οικονομικού επιπέδου Τουρκική και διεθνή πελατεία και είναι μια σωστή βραχυπρόθεσμη ανάπτυξη την οποία επιδίωξαν όλες οι Δημοτικές αρχές τα τελευταία δέκα χρόνια.

ΕΡΩΤΗΣΗ: Πως βλέπετε την μαζική εγκατάσταση ξένων με αγορές ακίνητης περιουσίας στο νησί;     

Θετικά αλλά με προσοχή και μακροπρόθεσμο προγραμματισμό. Στα ίδια πλαίσια της φιλοξενίας και της τουριστικής ανάπτυξης υπάγεται η ευεργετική μαζική εγκατάσταση αλλοδαπών που επενδύουν μεγάλα ποσά σε κτηματική περιουσία στο νησί μας.

Επιθυμούμε ασφαλώς σαν Λεριακός λαός την εγκατάσταση πολιτών από την Ευρωπαϊκή Ένωση και αλλαχού:  η παρουσία τόσων νέων συμπολιτών μας χαροποιεί και τους καλωσορίζουμε ανοιχτόκαρδα. Η επενδύσεις που πραγματοποιούνται είναι σημαντικές αλλά έχουν και αντίκρισμα που είναι η μελλοντική μετουσίωση του γνήσιου ελληνικού πολιτιστικού μας κληροδοτήματος σε ένα πολυπολιτισμικό. Αυτό είναι θετικό για μεγαλύτερες κοινωνίες αλλά εμάς το νησί είναι μικρό, οι νέοι μας φεύγουν και αυξάνεται τόσο το ελληνόφωνο όσο και το ξενόγλωσσο γεροντικό ποσοστό που αναπόφευκτα θα έχει δημογραφικές και εθνολογικές αλλαγές στο απώτερο μέλλον.

Βέβαια, όπως σε όλες τις νέες καταστάσεις, χρειάζεται μέτρο και επειδή το νησί είναι πράγματι μικρό, εμείς ή οι απόγονοι μας καλύτερα, που λαλούμε ελληνικά μπορεί να βρεθούμε μελλοντικά μειονοτικοί σε σχέση με τους νέο-Λέριους, κατά κύριο λόγο ξενόγλωσσους της τρίτης ηλικίας και αυτός ο κίνδυνος πρέπει να μας γίνει συνειδητός.

[1]ΑΠΟΦΑΣΕΙΣ: Αριθ. Υ4α/οικ.112169 (1) Οργανισμός του Κρατικού Θεραπευτήριου − Γενικού Νοσοκομείου – Κέντρου Υγείας Λέρου. ΦΕΚ Αρ. Φύλλου 3280 10 Δεκεμβρίου 2012.

[2] Σε εκτός σχεδίου τουριστικές περιοχές και νησιά είναι πρόθεση του οικονομικού επιτελείου η ένταξη των ακινήτων αυτών που σήμερα φορολογούνται με Αρχική βασική Αξία γης και Ειδική βασική αξία γης (ΑΒΑ και ΕΒΑ) που δεν έχουν καμιά σχέση με την πραγματικότητα που μπορεί να σημαίνει αυξήσεις που μπορεί να ξεπεράσουν το 100%.

Αρχική Βασική Αξία γης (ΑΒΑ): Πρόκειται για τη Βασική Αξία γης, η οποία υπολογίζεται σε ευρώ/τετραγωνικό μέτρο και αφορά ακίνητα μη αρδευόμενα με μονοετή καλλιέργεια, που δεν έχουν πρόσωπο σε εθνικό, επαρχιακό, δημοτικό ή κοινοτικό δρόμο και απέχουν από τη θάλασσα περισσότερο από 800 μέτρα.

Ειδική Βασική Αξία γης (ΕΒΑ): Αφορά περιοχές εκτός σχεδίου σε κάθε δήμο ή δημοτικό διαμέρισμα, οι οποίες βρίσκονται σε παραλιακές ζώνες και σε απόσταση μέχρι 800 μέτρα από τη θάλασσα ή συνορεύουν με εθνικές ή επαρχιακές οδούς ή κοινοτικούς ή ιδιωτικούς δρόμους.

Αρχική Οικοπεδική Αξία (ΤΟ Αρχ.): Υπολογίζεται για όσες εδαφικές εκτάσεις έχουν κτίσμα με επιφάνεια μεγαλύτερη από 15 τετραγωνικά μέτρα. Η αξία αυτή προστίθεται στην ΑΒΑ.

[3] Αναφορά στον Εθνικό μας ήρωα Σκεύο Ζερβό και όλους τους Δωδεκανήσιους αγωνιστές κατά των κατακτητών. Αναφορές του μελετητή FilippoEspinozaαναφερόμενες στην Ιταλοκρατία των Δωδεκανήσων.

http://www.rodiaki.gr/article/252623

http://www.axortagos.gr/istoria-dodekanison-poios-itan-pragmatika-nte-vekki-meros.html