Στις 13 Ιουνίου 2025, το Ισραήλ εξαπολύει κύμα αεροπορικών επιδρομών εναντίον στρατιωτικών και πυρηνικών εγκαταστάσεων στο Ιράν, με επίκεντρο το υπόγειο συγκρότημα εμπλουτισμού ουρανίου στη Νατάνζ. Ο Μπενιαμίν Νετανιάχου δηλώνει ότι η Τεχεράνη είναι «σε απόσταση μηνών, ίσως και εβδομάδων» από την παραγωγή μιας πυρηνικής βόμβας.
Το Ιράν, από την πλευρά του, απορρίπτει κάθε κατηγορία περί εξοπλισμού και κάνει λόγο για «ανεύθυνα χτυπήματα» σε «ειρηνικές εγκαταστάσεις». Ποια είναι όμως η αλήθεια; Ήταν πράγματι το Ιράν τόσο κοντά στο πυρηνικό όπλο; Ή πρόκειται για άλλη μία πράξη ενός γεωπολιτικού θεάτρου που διαρκεί δεκαετίες;
Το Project AMAD και η αλήθεια για το παρελθόν
Τα αρχεία που διέρρευσαν το 2018 από την ισραηλινή Μοσάντ αποκάλυψαν κάτι που πολλοί υποπτεύονταν: ότι τη δεκαετία του 1990, το Ιράν είχε εγκρίνει σχέδιο κατασκευής πέντε πυρηνικών όπλων και διενέργειας υπόγειας δοκιμής.
Το πρόγραμμα, γνωστό ως Project AMAD, είχε επίσημη πολιτική κάλυψη και είχε ήδη περάσει σε προχωρημένο στάδιο έως το 2003, οπότε και ανεστάλη. Η αναστολή του συνδέεται με την πτώση του Σαντάμ Χουσεΐν και την παρουσία αμερικανικών στρατευμάτων εκατέρωθεν των ιρανικών συνόρων.
Ωστόσο, σύμφωνα με εκτιμήσεις του Belfer Center του Χάρβαρντ και της Διεθνούς Υπηρεσίας Ατομικής Ενέργειας (IAEA), μέρος της τεχνογνωσίας και των ομάδων του AMAD μεταφέρθηκε σε νέα σχήματα με πολιτική κάλυψη, όπως το SPND του Μόχσεν Φαχριζαντέχ, ο οποίος δολοφονήθηκε το 2020 – πιθανότατα από το Ισραήλ.
Το πυρηνικό πρόγραμμα μετά το 2015: από την ελπίδα στη διάλυση
Το 2015, η υπογραφή της πολυμερής συμφωνία JCPOA μεταξύ του Ιράν και των μεγάλων δυνάμεων περιόρισε δραστικά το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα. Η εμπλουτισμένη ποσότητα ουρανίου, το ποσοστό καθαρότητας, οι εγκαταστάσεις και οι φυγοκεντρητές ετέθησαν υπό αυστηρό έλεγχο της IAEA. Η συμφωνία επέτρεπε στο Ιράν να διατηρεί μόνο μικρές ποσότητες ουρανίου εμπλουτισμένου στο 3,67%.
Όμως το 2018, ο Ντόναλντ Τραμπ απέσυρε μονομερώς τις ΗΠΑ από τη συμφωνία και επέβαλε νέες κυρώσεις. Το Ιράν απάντησε κλιμακώνοντας σταδιακά τις παραβιάσεις. Σήμερα, το Ιράν διαθέτει περίπου 400 κιλά ουρανίου εμπλουτισμένου στο 60% – μία «τεχνική ανάσα» από το 90% που απαιτείται για χρήση σε πυρηνικά όπλα. Η ποσότητα αυτή θα μπορούσε, θεωρητικά, να επαρκεί για εννέα βόμβες, σύμφωνα με την IAEA.
Ούτε διαψεύσεις ούτε αποδείξεις
Το Ισραήλ υποστηρίζει ότι το Ιράν έχει πραγματοποιήσει τεχνικά άλματα, όπως την παραγωγή μεταλλικού ουρανίου και τον σχεδιασμό πυροδοτικών μηχανισμών. Ωστόσο, ούτε η IAEA ούτε οι αμερικανικές υπηρεσίες πληροφοριών επιβεβαιώνουν ότι υπάρχει ενεργό πρόγραμμα κατασκευής όπλων.
Η Αμερικανίδα διευθύντρια Εθνικής Πληροφόρησης Τάλσι Γκάμπαρντ δήλωσε στο Κογκρέσο τον Μάρτιο ότι το Ιράν δεν κατασκευάζει αυτή τη στιγμή πυρηνικό όπλο, και ότι δεν υπάρχει έγκριση από τον ανώτατο ηγέτη Χαμενεΐ για επανεκκίνηση του στρατιωτικού σκέλους. Παραδέχτηκε όμως ότι υπάρχει «διάβρωση της μέχρι πρότινος ισχυρής απαγόρευσης περί συζήτησης των πυρηνικών όπλων στην ιρανική ελίτ».
Η ίδια η IAEA, σε πρόσφατη έκθεσή της, αναφέρει ότι δεν μπορεί να διαβεβαιώσει πως το ιρανικό πρόγραμμα είναι αποκλειστικά ειρηνικό, κυρίως λόγω της άρνησης του Ιράν να συνεργαστεί πλήρως στις έρευνες για παλιότερες δραστηριότητες.
Προληπτικό πλήγμα ή πολιτικός αντιπερισπασμός;
Η επίθεση της 13ης Ιουνίου χτύπησε κρίσιμες εγκαταστάσεις: το υπόγειο συγκρότημα της Νατάνζ, το ερευνητικό κέντρο στην Ισφαχάν, και –σύμφωνα με την Τεχεράνη– και το Φορντό. Η καταστροφή της μονάδας PFEP (που εμπλούτιζε ουράνιο στο 60%) θεωρείται σημαντικό πλήγμα, αλλά δεν είναι βέβαιο αν επηρεάστηκε το απόθεμα.
Αναλυτές, όπως η Kelsey Davenport της Arms Control Association, υποστηρίζουν ότι τα πλήγματα θα μπορούσαν να επιβραδύνουν το πρόγραμμα, αλλά δεν μπορούν να εξαλείψουν τη γνώση και τις υποδομές. «Το Ιράν μπορεί να ξαναχτίσει, ίσως πιο γρήγορα απ’ ό,τι στο παρελθόν», σημειώνει.
Παράλληλα, αρκετοί παρατηρητές εκτιμούν ότι στόχος του Νετανιάχου δεν ήταν μόνο η πυρηνική απειλή αλλά και η αποτροπή μιας ενδεχόμενης διπλωματικής προσέγγισης ΗΠΑ–Ιράν ή και η διάσωση της δικής του κυβέρνησης εν μέσω εσωτερικών πιέσεων.
Η πυρηνική αβεβαιότητα ως γεωπολιτικό εργαλείο
Το Ιράν έχει κρατήσει την πόρτα μισάνοιχτη προς την πυρηνική οδό. Δεν έχει ενεργό πρόγραμμα κατασκευής όπλου – τουλάχιστον σύμφωνα με τις διαθέσιμες πληροφορίες – αλλά έχει φροντίσει να διατηρεί γνώσεις, υλικό και επιλογές. Το Ισραήλ, εν μέσω μιας εκρηκτικής στρατηγικής αβεβαιότητας, επιλέγει την επιθετική αποτροπή, ενώ η Δύση χάνει την πρόσβαση και την επιρροή που είχε αποκτήσει με τη συμφωνία του 2015.
Πηγή: naftemporiki.gr