Η Ελλάδα βρίσκεται σε κρίσιμο σταυροδρόμι, καθώς η τρέχουσα κλιμάκωση Ισραήλ – Ιράν – ΗΠΑ, αναβαθμίζει τους κινδύνους σε πολλά μέτωπα
Η προχθεσινή είσοδος των ΗΠΑ στον πόλεμο Ισραήλ – Ιράν ανοίγει μια νέα σελίδα στον πόλεμο και συνιστά μια κρίσιμη αναβάθμιση της γεωπολιτικής έντασης στην περιοχή της Μέσης Ανατολής. Η εμπλοκή της Ουάσιγκτον στο πεδίο των επιχειρήσεων, σε συνδυασμό με τις ραγδαίες εξελίξεις στο Ιράν, δημιουργεί ένα σύνθετο σκηνικό πολλαπλών απειλών για την Ελλάδα. Για αυτό χθες έσπευσε ο πρωθυπουργός από το πρωί, στην εβδομαδιαία επισκόπηση του κυβερνητικού έργου, να καταγράψει με σαφήνεια την ελληνική θέση στα πρόσφατα τραγικά γεγονότα.
Ανησυχία
Ο Κυριάκος Μητσοτάκης σημείωσε, μεταξύ άλλων, στην αρχή της ανάρτησής του, ότι «η διεθνής γεωπολιτική συγκυρία εξακολουθεί να παραμένει σύνθετη και ανησυχητική, ιδιαίτερα στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής. Αυτό που σήμερα προέχει είναι η επίδειξη αυτοσυγκράτησης και η επανεκκίνηση των συζητήσεων. Περαιτέρω κλιμάκωση θα δημιουργήσει ακόμη μεγαλύτερες συνθήκες αστάθειας σε μια ήδη εξαιρετικά επιβαρυμένη περιοχή. Το ζήτημα αυτό, όπως και όλα τα άλλα μεγάλα θέματα που αφορούν τη διεθνή αρχιτεκτονική ασφάλειας, θα έχουμε την ευκαιρία να συζητήσουμε στο πλαίσιο της Διάσκεψης του ΝΑΤΟ στη Χάγη και του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου στις Βρυξέλλες την ερχόμενη εβδομάδα. Η Ευρώπη οφείλει να σταθεί στο ύψος των περιστάσεων, προς όφελος της διεθνούς ειρήνης και ευημερίας».
Το ΚΥΣΕΑ
Στο ίδιο μήκος κύματος κινήθηκε και η κυβερνητική ανακοίνωση μετά την χθεσινοβραδυνή έκτακτη συνεδρίαση του ΚΥΣΕΑ: «H κυβέρνηση εκφράζει την έντονη ανησυχία της. Αυτό που προέχει είναι η επίδειξη αυτοσυγκράτησης και η επανεκκίνηση των συζητήσεων προκειμένου να αποφευχθεί περαιτέρω κλιμάκωση. Πάγια θέση της Ελλάδας είναι ότι το Ιράν δεν πρέπει να αποκτήσει πυρηνικά όπλα και ότι η λύση στο ζήτημα αυτό πρέπει να αναζητηθεί μέσω της διπλωματίας. Προτεραιότητα της Ελλάδας παραμένει η ασφάλεια των πολιτών της στην περιοχή. Ταυτόχρονα, η κυβέρνηση – μέσω του Υπουργείου Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής – έχει προβεί στις απαραίτητες ενέργειες ενημέρωσης προς τη ναυτιλιακή κοινότητα με συστάσεις παραμονής σε ασφαλές λιμάνι για τα πλοία ελληνικής σημαίας και συμφερόντων που βρίσκονται κοντά στα Στενά του Ορμούζ μέχρι την ομαλοποίηση της κατάστασης. Οι ελληνικές αρχές παραμένουν σε επαγρύπνηση σε όλα τα επίπεδα για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων μιας σύνθετης και αβέβαιης γεωπολιτικής συγκυρίας».
Με τη διπλή αυτή αναφορά, ο κ. Μητσοτάκης επιδιώκει να απομακρύνει, όσο γίνεται, κάποιες από τις επτά απειλές που έχουν καταγραφεί για τη χώρα μας, μετά τη ραγδαία κλιμάκωση της έντασης στη Μέση Ανατολή.
Οι απειλές αυτές είναι οι εξής:
1) Κίνδυνος τρομοκρατικών κτυπημάτων
Η κλιμάκωση του πολέμου οδήγησε ήδη το Ιράν να προαναγείλλει κτυπήματα σε στόχους ισραηλινού ή αμερικανικού ενδιαφέροντος. Ήδη χθες το βράδυ σημειώθηκε επίθεση αυτοκτονίας στην εκκλησία του Αγίου Ηλία στη Δαμασκό. Παράλληλα, ιδιαίτερη ανησυχία υπάρχει για αυτό που ο πρώην υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, Μάικ Μπομπέο, ονόμασε «ανενεργούς πυρήνες». Πρόκειται για απομεινάρια οργανώσεων ή νέους τρομοκρατικούς πυρήνες, που παραμένουν ανενεργοί σε δυτικές κοινωνίες, αλλά μπορούν να ξαναενεργοποιηθούν όποτε το επιβάλλει η συγκυρία. Η Ελλάδα, με δεδομένη τη διπλωματική στήριξη στο Ισραήλ και όντα στενός σύμμαχος των ΗΠΑ, καθίσταται εν δυνάμει στόχος. Ο φόβος επιθέσεων τύπου μικρής κλίμακας ή δολιοφθορών σε πολιτικές και αμυντικές υποδομές εντείνεται.
2) Κυβερνοπόλεμος με έμφαση σε κρίσιμες υποδομές
Η απόπειρα εξωτερικών επιθέσεων σε κυβερνητικές, ισραηλινές ή αμερικανικές εγκαταστάσεις τοπικά εκφράζεται κατά κύριο λόγω ως κυβερνοεπιθέσεις. Το 2024, η Ελλάδα δέχθηκε σειρά σοβαρών κυβερνοεπιθέσεων σε δημόσιες υποδομές (νοσοκομεία, ταχυδρομεία, εκπαίδευση). Η εμπλοκή των ΗΠΑ στην ανατολική Μεσόγειο δημιουργεί νέο κίνητρο για τ απρειβόητα «APTs» (Advanced Persistent Threats) με στόχο κρίσιμες υποδομές και στρατιωτικά ή αμυντικά πρωτόκολλα.
Επιθέσεις όπως οι DDoS (κακόβουλες επιθέσεις που έχουν σκοπό να ρίξουν έναν διακομιστή- server, έναν ιστότοπο ή ένα δίκτυο κάνοντάς το μη διαθέσιμο στους κανονικούς χρήστες), Ransomware (κακόβουλο λογισμικό που κλειδώνει ή κρυπτογραφεί τα αρχεία ενός χρήστη ή οργανισμού, και μετά ζητά λύτρα-ransom για να δώσει το «κλειδί» που θα ξεκλειδώσει τα δεδομένα), αλλά και πιο οργανωμένες υποκλοπές συνιστούν πλέον καθημερινό κίνδυνο.
3) Οι αμερικανικές βάσεις
Με την επικαιροποίηση της MDCA (Συμφωνία Αμοιβαίας Άμυνας) από το 2021, οι ΗΠΑ διατηρούν παρουσία σε τέσσερις μεγάλες βάσεις: Στη Σούδα, την Αλεξανδρούπολη, τη Λάρισα και το Στεφανοβίκειο. Αυτή η εξέλιξη αυξάνει τη γεωπολιτική σημασία της χώρας μας ως «πύλης» για επιχειρήσεις στην Ανατολική Μεσόγειο, αλλά υπό τις παρούσες συνθήκες, δημιουργεί κινδύνους ασφαλείας.
4) Κίνδυνοι στη ναυτιλία: Πληθωρισμός, ακρίβεια και… τα Στενά του Ορμούζ
Η Ελλάδα έχει, ως γνωστό, το μεγαλύτερο εμπορικό στόλο στον κόσμο. Η αναταραχή στη Μέση Ανατολή, και η συνακόλουθη απόφαση του Ιράν να κλείσει τα Στενά του Ορμούζ και τις περιοχές της Ερυθράς Θάλασσας, οδηγούν σε άμεσες επιπτώσεις που, όπως είδαμε, περιέγραψε καθαρά η απόφαση του χθεσινού ΚΥΣΕΑ. Τα Στενά το Ορμούζ είναι ο σημαντικότερος πετρελαϊκός θαλάσσιος διάδρομος στον κόσμο.
Δευτερογενώς αυτή η εξέλιξη μπορεί να επιφέρει άλμα στα ασφάλιστρα των πλοίων (war risk premiums), επιβάρυνση μερισμάτων και αύξηση τιμών των μεταφορών, αλλά και σημαντικά προβλήματα στα logistics, με συνέπεια άνοδο του πληθωρισμού και έμμεση επιβάρυνση του ελληνικού ΑΕΠ.
5) Καίριο το πλήγμα στην τουριστική μας βιομηχανία
Ήδη ο συνδικαλιστικός φορέας των ξενοδόχων εκφράζει ανοικτά τον προβληματισμό του, όχι μόνο γιατί οι Ισραηλινοί τουρίστες είναι σημαντικό τμήμα, ποσοτικά και ποιοτικά, της έλευσης τουριστών στην Ελλάδα, αλλά και γιατί ο διάχυτος φόβος για κτυπήματα σε στόχους ισραηλινών ή αμερικανικών συμφερόντων, ασφαλώς πλήττει γενικότερα τον ελληνικό τουρισμό. Ακόμα και τα σχετικά σενάρια που διαχέονται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, δημιουργούν μια αρνητική ψυχολογία που έχει άμεσες επιπτώσεις στη «βαριά βιομηχανία» της χώρας. Σε αυτά μπορεί να προστεθούν συστάσεις κρατών προς τους πολίτες τους ή και προειδοποιήσεις για τουριστικές επισκέψεις σε περιοχές που βρίσκονται κοντά στα μέτωπα της Μέσης Ανατολής.
6) Νέα κύματα πίεσης από μεταναστευτικές ροές
Η ασύμμετρη κλιμάκωση του πολέμου που ξεκίνησε ως αναμέτρηση Ισραήλ- Ιράν, αλλά στην πορεία περιέλαβε και τις ΗΠΑ, δημιουργεί, όπως πάντα συμβαίνει σε τέτοιες περιπτώσεις, ακόμα και μικρότερης έκτασης πολεμικές συγκρούσεις, προσφυγικά κύματα. Ειδικά αν το Ιράν καταρρεύσει εσωτερικά, η Βόρεια Αφρική και Τουρκία θα μετατραπούν σε χώρους συγκέντρωσης προσφυγικών πληθυσμών, με τον κίνδυνο αυτοί να διοχετευθούν και στην Ελλάδα να είναι άμεσος.
Βέβαια, τα σύνορα της χώρας μας είναι ήδη ενισχυμένα από τα γεγονότα του 2020 στο Έβρο. Ωστόσο το τελευταίο διάστημα έχουν αυξηθεί κατακόρυφα οι ροές από τη Λιβύη, χωρίς αποτελεσματική αναχαίτισή τους, ως τώρα. Και βέβαια, κανείς δεν μπορεί να αποκλείσει ότι θα υπάρχουν ανάμεσα σε αυτές τις ροές και κάποιοι «ανενεργοί πυρήνες» για τους οποίους έγινε λόγος πιο πάνω. Αυτό δημιουργεί ανάγκη για άμεση ενίσχυση της Ελλάδας από δυνάμεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης, προσπάθεια των Βρυξελλών για συμπερίληψη της Τουρκίας σε μια γενικότερη συμφωνία ελέγχου των ροών (ίσως με επικαιροποίηση της Συμφωνίας του 2016 η οποία προέβλεπε να περιοριστούν οι παράτυπες μεταναστευτικές ροές προς την ΕΕ μέσω Ελλάδας, να καταπολεμηθούν τα κυκλώματα διακίνησης ανθρώπων και να επαναλειτουργήσει ο μηχανισμός ασύλου με νόμιμο και ελεγχόμενο τρόπο), ενίσχυση της Frontex κλπ.
7) Γεωπολιτική αναστάτωση
Η ανάμιξη των ΗΠΑ μετατρέπει την Ελλάδα στα μάτια πολλών, σε γεωστρατηγικό προγεφύρωμα. Αυτό προκαλεί πρόσθετες τριβές με την Τουρκία, πιέσεις από το αντιαμερικανικό τμήμα της αντιπολίτευσης αλλά και από τη φιλορωσική πτέρυγα των δεξιών κομμάτων