Σαν σήμερα 28 Νοεμβρίου: Οι «Τρεις Μεγάλοι» ορίζουν το τέλος των ναζί – Το «μαύρο αστείο» του Στάλιν που έκανε έξαλλο τον Τσώρτσιλ

Η διάσκεψη που θα ακολουθήσει αποτελεί την συνάντηση που σηματοδοτεί την αντίστροφη μέτρηση για την ήττα του ναζιστικού καθεστώτος και καθορίζει τον κόσμο όπως θα διαμορφωθεί μετά το 1945. Κι όμως, πίσω από τις ιστορικές αποφάσεις, ένα «μαύρο αστείο» του Στάλιν θα αποκαλύψει τις εντάσεις, τις ψυχολογίες και τα όρια μιας συμμαχίας που, αν και αναγκαία, υπήρξε αμήχανη.

Το πολεμικό σκηνικό του 1943

Όταν οι «Τρεις Μεγάλοι» φτάνουν στην Τεχεράνη, ο πόλεμος έχει ήδη γείρει εις βάρος του Χίτλερ: Στάλινγκραντ, Κουρσκ, η πτώση του Μουσολίνι και οι ανελέητοι βομβαρδισμοί των Συμμάχων έχουν διαλύσει τον μύθο του «αήττητου» Άξονα. Ωστόσο, η Γερμανία παραμένει επικίνδυνη και ο Κόκκινος Στρατός εξακολουθεί να σηκώνει το μεγαλύτερο βάρος των επιχειρήσεων. Από το 1941, η Μόσχα απαιτεί με επιμονή το άνοιγμα δεύτερου μετώπου – και αυτή η πίεση θα κυριαρχήσει στη διάσκεψη.

Διαβάστε επίσης:

Εκπαιδευτική καινοτομία στη Λέρο: Το Μπελλένειο Γυμνάσιο σε διαδικτυακή διακρατική συνάντηση με την Ιαπωνία

28.11.2025

525

Λέρος: “Οργασμός” έργων και δράσεων από την Επιτροπή Πολιτισμού και Ενημέρωσης

28.11.2025

636

Η απόφαση που έκρινε τον πόλεμο

Κεντρικό αποτέλεσμα της διάσκεψης ήταν η οριστική συμφωνία για την απόβαση στη Νορμανδία, την Επιχείρηση «Overlord», την άνοιξη του 1944, σε συνδυασμό με μεγάλη σοβιετική επίθεση στην Ανατολή. Η διπλή αυτή πίεση καταδίκαζε τη Γερμανία να πολεμήσει σε δύο μέτωπα και επιτάχυνε την κατάρρευση του Γ΄ Ράιχ.

Παράλληλα, συζητήθηκαν το μέλλον της Πολωνίας, οι ισορροπίες στην Ανατολική Ευρώπη, η ενίσχυση των παρτιζάνων του Τίτο και η μελλοντική συμμετοχή της Σοβιετικής Ένωσης στον πόλεμο κατά της Ιαπωνίας. Οι τελικές αποφάσεις θα λαμβάνονταν αργότερα στη Γιάλτα και στο Πότσνταμ, αλλά η Τεχεράνη είχε ήδη χαράξει τη γενική κατεύθυνση.

Οι Τρεις Μεγάλες Δυνάμεις υπέγραψαν πρωτόκολλο που αναγνώριζε την ανεξαρτησία του Ιράν και προέβλεπε οικονομική βοήθεια, ως αναγνώριση του ρόλου του στη «γραμμή ζωής» ανεφοδιασμού της Σοβιετικής Ένωσης. Για την Τουρκία συμφωνήθηκε ότι θα ήταν επιθυμητή η είσοδός της στον πόλεμο, με τον Στάλιν να δεσμεύεται για υποστήριξη σε περίπτωση γερμανικής ή βουλγαρικής επίθεσης. Η Άγκυρα, ωστόσο, θα συνταχθεί με τους Συμμάχους μόλις στις αρχές του 1945.

Το «μαύρο αστείο» του Στάλιν

Στο επίσημο δείπνο της 29ης Νοεμβρίου, ο Στάλιν εκτοξεύει μια πρόταση που παγώνει την αίθουσα: να εκτελεστούν μετά τον πόλεμο 50.000–100.000 Γερμανοί αξιωματικοί ώστε η Γερμανία να μην ξανασηκώσει κεφάλι στρατιωτικά. Ο Ρούζβελτ, πιστεύοντας ότι πρόκειται για χιούμορ, απαντά ότι «ίσως 49.000 να ήταν αρκετοί».

Ο Τσώρτσιλ, όμως, δεν το βρίσκει καθόλου αστείο. Αντιδρά οργισμένα, απορρίπτει κάθε ιδέα «ψυχρής εκτέλεσης» και επιμένει ότι μόνο εγκληματίες πολέμου πρέπει να δικαστούν – όπως ακριβώς όριζε η Διακήρυξη της Μόσχας. Σύμφωνα με πολλές μαρτυρίες, ο Βρετανός πρωθυπουργός φεύγει έξαλλος από την αίθουσα, μέχρι που ο Στάλιν τον ακολουθεί λέγοντας ότι «αστειευόταν». Πολλοί ιστορικοί σήμερα πιστεύουν πως ο Στάλιν δεν αστειευόταν καθόλου, απλώς δοκίμαζε τα όρια των συμμάχων του.

Το παρασκήνιο: αστεία, καχυποψία και ένα σχέδιο δολοφονίας

Το επεισόδιο του «μαύρου αστείου» δεν ήταν κάποια εξαίρεση. Ο Στάλιν χρησιμοποιούσε συχνά ειρωνεία για να ελέγχει τις αντιδράσεις του Τσώρτσιλ, ενώ ο Ρούζβελτ προσπαθούσε να διατηρεί κλίμα «φιλικό» προς τη Μόσχα. Παράλληλα, η σοβιετική πλευρά έκανε λόγο για ναζιστικό σχέδιο δολοφονίας των τριών ηγετών, την «Επιχείρηση Long Jump», που οδήγησε τον Ρούζβελτ στη σοβιετική πρεσβεία για λόγους ασφαλείας – ένα σενάριο που αργότερα αμφισβητήθηκε ως υπερβολικό ή και εργαλείο πίεσης του Στάλιν.