Το ρωσικό παράδοξο της πολεμικής οικονομίας: Γιατί οι δυτικές κυρώσεις δεν «λυγίζουν την καμήλα»

Κανονικά, όλο αυτό μοιάζει με οικονομική καταιγίδα. Οχι όμως τέτοια που θα σύρει τον Βλαντίμιρ Πούτιν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων στο άμεσο μέλλον για τον τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία.

Αναλυτές, σύμφωνα με το CNN, εκτιμούν ότι το Κρεμλίνο μπορεί να αντέξει για πολλά ακόμη χρόνια, με τον σημερινό ρυθμό συγκρούσεων και υπό το ισχύον καθεστώς δυτικών κυρώσεων.

Διαβάστε επίσης:

Oι εξομολογήσεις σας στο ChatGPT δεν είναι κρυφές – Πουλήθηκαν 6 εκατομμύρια συνομιλίες σε data brokers

21.12.2025

357

Λέρος: Το πρόγραμμα Αγίου Δωδεκαημέρου 2025–2026

20.12.2025

1k

«Αν μιλάμε για την οικονομία καθ’ αυτή, δεν θα είναι αυτή το τελικό φορτίο που θα σπάσει την πλάτη της καμήλας», εκτιμά η δήλωσε η Μαρία Σνεγκόβαγια, ανώτερη ερευνήτρια για Ρωσία και Ευρασία στο Κέντρο Στρατηγικών και Διεθνών Μελετών (CSIS). «Δεν είναι καταστροφική. Είναι διαχειρίσιμη».

Η ίδια προσθέτει: Σε ορίζοντα τριών έως πέντε ετών, η Ρωσία θα μπορεί να συνεχίσει να πολεμά, όσο δύσκολη και αν είναι μια (αξιόπιστη) τέτοια εκτίμηση για το τι θα συμβεί μετά από κει.

Μια ομάδα εξόριστων, αντικαθεστωτικών Ρώσων οικονομολόγων θεωρεί μάλιστα ότι ο πόλεμος φθοράς θα μπορούσε να διαρκέσει ακόμη περισσότερο, καθώς η ικανότητα του Κρεμλίνου να τον διεξάγει πόλεμο είναι «ανεμπόδιστη από οποιουσδήποτε οικονομικούς περιορισμούς».

Οι δυτικές κυρώσεις δεν έχουν προκαλέσει επαρκή ζημιά στην ενεργειακά προσανατολισμένη ρωσική οικονομία, τέτοια ώστε να τροποποιήσουν τα σχέδια της Μόσχας για τον πόλεμο, δηλώνει και ο Ρίτσαρντ Κόνολι, ανώτερος ερευνητής του βρετανικού think tank Royal United Services Institute (RUSI).

Μαθήματα σοβιετικής Ιστορίας

«Όσο η Ρωσία αντλεί πετρέλαιο και το πουλά σε σχετικά ικανοποιητικές τιμές, διαθέτει αρκετά χρήματα για να συνεχίσει να πορεύεται», εκτιμά.

«Δεν λέω ότι η κατάσταση είναι ιδιαίτερα ρόδινη γι’ αυτούς, αλλά έχουν αρκετά ώστε η οικονομία να μην αποτελεί καθοριστικό παράγοντα στους υπολογισμούς του Πούτιν όταν ζυγίζει τον πόλεμο», προσθέτει.

Η ιστορία δείχνει ότι η Ρωσία είναι πιο πιθανό να αποδεχθεί μια δυσμενή ειρηνευτική συμφωνία όταν βιώνει οικονομική ύφεση, όπως συνέβη στο τέλος του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου και μετά τον σοβιετικό πόλεμο στο Αφγανιστάν. Ωστόσο, η σημερινή οικονομική κατάσταση πόρρω «απέχει από αυτό το σημείο και θα απαιτηθεί πολύ ισχυρότερη πίεση και πολύ περισσότερος χρόνος για να φτάσει εκεί».

Αυτό αποτελεί κακή είδηση για την Ουκρανία, αλλά και για την κυβέρνηση Τραμπ και τους ατέλειωτους γύρους συνομιλιών, που -ειρήσθω εν παρόδω- συνεχίζονται και αυτό το Σαββατοκύριακο στο Μαϊάμι.

Συνηθισμένοι στον πληθωρισμό (και την καταστολή)

Υπάρχουν όμως και κακά νέα για τη ρωσική οικονομία: Η αρχική οικονομική πίεση που προκάλεσε η εκρηκτική αύξηση στρατιωτικών δαπανών έχει μεν εξαντληθεί αλλά πλέον το Κρεμλίνο πρέπει να «μετακυλίσει όλο και περισσότερο το βάρος του πολέμου στη ρωσική κοινωνία».

Και το φορτίο αυτό σημαίνει σημαντικές αυξήσεις σε φόρους επιχειρήσεων και εισοδήματος, καθώς και με άνοδο του φόρου προστιθέμενης αξίας προκειμένου να χρηματοδοτηθούν οι άνευ προηγουμένου στρατιωτικές δαπάνες. Οι Ρώσοι καταναλωτές αντιμετωπίζουν επίσης αυξήσεις τιμών, ιδίως στα εισαγόμενα αγαθά.

Ωστόσο, σε αντίθεση με τη Δύση, ο υψηλός πληθωρισμός «δεν προκαλεί έντονη κοινωνική δυσαρέσκεια» στη Ρωσία, υποστηρίζει η Σνέγκοβαγια, επισημαίνοντας τον ρόλο της κρατικής προπαγάνδας και της καταστολής.

Από την πλευρά του, ο Κόνολι θυμίζει ότι ο πληθωρισμός στη μετασοβιετική Ρωσία ήταν ανέκαθεν υψηλός, οπότε οι καταναλωτές είναι συνηθισμένοι. Το ΔΝΤ προβλέπει ετήσιο πληθωρισμό στη Ρωσία στο 7,6% φέτος, από 9,5% το 2024.

Η Ρωσία δαπανά πλέον σχεδόν το 40% του προϋπολογισμού της «για επιθετικές ενέργειες», δήλωσε νωρίτερα αυτόν τον μήνα ο γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ, Μαρκ Ρούτε. Οι δαπάνες αυτές αυξήθηκαν κατά 38% πέρυσι σε σύγκριση με το 2023, σύμφωνα με έκθεση του Διεθνούς Ινστιτούτου Ερευνών για την Ειρήνη της Στοκχόλμης.

Οι αυξημένες δαπάνες δημιουργούν μια νέα κατηγορία «κερδισμένων» της πολεμικής οικονομίας, όπως (υπ)εργολάβους άμυνας και βιομηχανίες όπλων, αλλά και εργαζόμενους σε εν γένει χειρωνακτικά επαγγέλματα. Ως αποτέλεσμα, η οικονομική ανισότητα στη Ρωσία μειώθηκε, γεγονός που σημαίνει ότι ο Πούτιν αντιμετωπίζει ακόμη λιγότερη πίεση από ορισμένα κοινωνικά στρώματα.

Αδρεναλίνη

Επιπλέον, η απόπειρα της Ρωσίας να υποκαταστήσει ορισμένες εισαγωγές από τη Δύση, επεξέτεινε την παραγωγή υφασμάτων, υποδημάτων και βασικών ηλεκτρονικών ειδών, λέει η Εκατερίνα Κουρμπανγκαλέεβα, ερευνήτρια στο πανεπιστήμιο George Washington. Ορισμένοι εργαζόμενοι είδαν τους μισθούς τους να τριπλασιάζονται και, σε ορισμένες περιπτώσεις, να πενταπλασιάζονται μεταξύ του 2021 και του 2024, σύμφωνα με την έρευνά της.

«Ήταν σαν ένεση αδρεναλίνης», λέει η Κουρμπανγκαλέεβα περιγράφοντας την πολεμική ώθηση της οικονομίας παρά την έκτοτε παρατηρηθείσα επιβράδυνση της ανάπτυξης.

Ορισμένες από τις πιο υποβαθμισμένες αγροτικές περιοχές της Ρωσίας γνώρισαν επίσης οικονομική ανάκαμψη από την έναρξη του πολέμου, εν μέρει λόγω των υψηλών αποδοχών που καταβάλλονται στους Ρώσους στρατιώτες και τις οικογένειές τους. Στρατηγική που χρησιμοποιεί το Κρεμλίνο για να στρατολογεί εθελοντές και να αποφεύγει τη γενικευμένη επιστράτευση.

«Οι Ρώσοι στρατιώτες σήμερα αμείβονται περισσότερο από οποιονδήποτε άλλον στην ιστορία της χώρας. Κερδίζουν περισσότερα χρήματα απ’ όσα θα μπορούσαν ποτέ να ελπίζουν αν παρέμεναν σε αυτές τις φτωχές περιοχές και να εργάζονταν στην μη πολεμική οικονομία».

«Πλουτίζοντας» από τον πόλεμο

Η ρωσική κυβέρνηση έχει επίσης καταβάλει σημαντικές αποζημιώσεις στις οικογένειες στρατιωτών που σκοτώθηκαν ή τραυματίστηκαν στον πόλεμο.

Μέσω αυτής της πολιτικής χρηματικών ενισχύσεων προς το στρατιωτικό προσωπικό και τις οικογένειές τους, το Κρεμλίνο έχει καταφέρει να περιορίσει τη δυσαρέσκεια, παρά το γεγονός ότι οι ρωσικές απώλειες στην Ουκρανία πλησιάζουν το 1 εκατομμύριο, εκ των οποίων περίπου 250.000 νεκροί, σύμφωνα με εκτίμηση του CSIS.

Η κυβέρνηση έχει σε μεγάλο βαθμό αποφύγει τις διαμαρτυρίες που παρατηρήθηκαν κατά τους πολέμους στην Τσετσενία και το Αφγανιστάν, όταν οικογένειες στρατευσίμων από φτωχότερες περιοχές απαιτούσαν τον τερματισμό των συγκρούσεων.

Και το γεγονός ότι δεν βλέπουμε εκρήξεις δημοσίων διαμαρτυριών μειώνει την πίεση στον Πούτιν όταν πρόκειται να λάβει αποφάσεις για τα επόμενα βήματά του.

Αυτό που ενδέχεται να απασχολεί το Κρεμλίνο, σύμφωνα με ειδικούς, είναι η επιστροφή στην κοινωνία ενός μεγάλου αριθμού βετεράνων χωρίς εργασία και με αυξημένες ιατρικές ανάγκες σε περίπτωση ειρηνευτικής συμφωνίας.

«Από εσωτερική σκοπιά, είναι προς το συμφέρον του Πούτιν να συνεχιστεί ο πόλεμος», εκτιμά η Κίμπερλι Ντόνοβαν του Atlantic Council.

Το ταμείο στερεύει

Μακροπρόθεσμα όμως η εικόνα μπορεί να αλλάξει. Η Ρωσία έχει αντλήσει σημαντικούς πόρους από το κρατικό επενδυτικό ταμείο της, γεγονός που δημιουργεί «νέα διλήμματα για το Κρεμλίνο», καθώς το αποθεματικό που προστάτευε τον πληθυσμό από το κόστος του πολέμου συρρικνώνεται

Σύμφωνα με το Ινστιτούτο της Σχολής Οικονομικών του Κιέβου, η αξία των ρευστοποιήσιμων περιουσιακών στοιχείων του Εθνικού Ταμείου Ευημερίας της Ρωσίας έχει μειωθεί κατά 57% από την έναρξη του πολέμου.

Με το ταμείο να στερεύει, «είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς πώς η ρωσική κυβέρνηση θα μπορέσει να διατηρήσει τις τρέχουσες αμυντικές δαπάνες χωρίς εκτεταμένες και ορατές περικοπές στις κοινωνικές δαπάνες», αναφέρει η ίδια έκθεση.

Παράλληλα, οι πρόσφατες κυρώσεις των Ηνωμένων Πολιτειών και του Ηνωμένου Βασιλείου σε δύο μεγάλους ρωσικούς πετρελαϊκούς ομίλους, τη Lukoil και τη Rosneft, έχουν αυξήσει τα κόστη στη Ρωσία, δήλωσε η Ντόνοβαν στο CNN. «Οι ρωσικές πετρελαϊκές εταιρείες αναδρομολογούν τις εξαγωγές μέσω μικρότερων εταιρειών… και όλο αυτό κοστίζει πολύ ακριβά», προσθέτει.

Εάν αυτό συνδυαστεί με αυστηρότερη εφαρμογή των κυρώσεων και αυξημένη πίεση προς την Ινδία και την Κίνα να σταματήσουν να αγοράζουν ρωσικό πετρέλαιο, το Κρεμλίνο ίως τελικά αναθεωρήσει τους υπολογισμούς του.

Αλλά προς το παρόν αυτό φαντάζει ακόμη μακρινό σενάριο.