Η Αθήνα έχει ήδη δρομολογήσει γραμμές αντίδρασης ως ανάχωμα στα σχέδια Τουρκίας – Λιβύης με τα οποία επιχειρούν να «νομιμοποιήσουν» το παράνομο τουρκολιβυκό μνημόνιο.
Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης έθεσε το ζήτημα της Λιβύης τονίζοντας πώς στην Λιβύη τέμνονται προτεραιότητες εξωτερικής και μεταναστευτικής πολιτικής όλης της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Σύμφωνα με το προσχέδιο συμπερασμάτων του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου η συμφωνία Άγκυρας -Τρίπολης είναι άκυρη και «δεν μπορεί να έχει νομικές συνέπειες για τρίτα κράτη».
Η θέση της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε σχέση με το έκνομο τουρκολιβυκό μνημόνιο έχει δηλωθεί με σαφήνεια από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο τον Δεκέμβριο του 2019 και παραμένει αμετάβλητη.
Ειδικότερα, στο τελικό κείμενο συμπερασμάτων του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου υπογραμμίζεται πώς «το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο υπενθυμίζει ότι το Μνημόνιο Συνεννόησης Τουρκίας – Λιβύης για την οριοθέτηση περιοχών θαλάσσιας Δικαιοδοσίας στη Μεσόγειο παραβιάζει τα κυριαρχικά δικαιώματα τρίτων κρατών, δεν συνάδει με το Δίκαιο της Θάλασσας και δεν μπορεί να παράγει έννομες συνέπειες για τρίτα κράτη».
Αναφορικά με τα όσα συμπεριελήφθησαν στα συμπεράσματα της συνόδου για το τουρκολιβυκό μνημόνιο, ο Κυριάκος Μητσοτάκης ανέφερε πως «ειναι θετικό ότι επαναλήφθηκε, κατόπιν αιτήματος της Ελλάδος, το παλαιο λεκτικό, το οποίο το χαρακτηρίζει ανυπόστατο και παράνομο «για να στείλουμε ξεκάθαρα ένα μήνυμα προς την Λιβύη, ότι δεν αποδεχόμαστε, όχι ως Ελλάδα, ως Ευρώπη, κανένα τέτοιο τετελεσμένο».
Η ευρωπαϊκή θέση είναι πως «πρέπει να αποφεύγονται ενέργειες που θα μπορούσαν να υπονομεύσουν την περιφερειακή σταθερότητα».
Επιπρόσθετα, η επίσημη θέση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου είναι πως το τουρκολιβυκό μνημόνιο, δεν συμμορφώνεται με τη Σύμβαση του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας και ως εκ τούτου δεν μπορεί να έχει νομικές συνέπειες για τρίτα κράτη, αποτελεί σε πολιτικό επίπεδο μια πολύ σημαντική εξέλιξη.
Η κίνηση της Αθήνας σε επιχειρησιακό επίπεδο
Την αποστολή δύο φρεγατών του Πολεμικού Ναυτικού και ενός υποστηρικτικού πλοίου έξω από τα χωρικά ύδατα της Λιβύης , έχει αποφασίσει η Ελλάδα για την αντιμετώπιση των αυξημένων μεταναστευτικών ροών από την αφρικανική χώρα.
Ο πρωθυπουργός ζήτησε την υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, έτσι ώστε άμεσα να αντιμετωπιστεί το συγκεκριμένο ζήτημα με την Ούρσουλα Φον Ντερ Λαϊεν να ανταποκρίνεται άμεσα.
Ο αρμόδιος Ευρωπαίος Επίτροπος μαζί με Υπουργούς από την Ιταλία, την Ελλάδα και τη Μάλτα θα βρεθούν στην ανατολική και στη δυτική Λιβύη στις αρχές Ιουλίου, έτσι ώστε να στείλουν «το μήνυμα στις λιβυκές αρχές ότι αυτή η πρακτική δεν μπορεί να γίνει άλλο ανεχτή», τόνισε ο Κυριάκος Μητσοτάκης.
«Με τις αναχωρήσεις από τη Λιβύη να αντιπροσωπεύουν το 93% των παράνομων διελεύσεων στα σύνορα, βλέπουμε αύξηση 7% στη διαδρομή της Κεντρικής Μεσογείου και 173% αύξηση των αφίξεων στην Ελλάδα από την Ανατολική Λιβύη» αναφέρει μεταξύ άλλων η πρόεδρος της Κομισιόν σε επιστολή της προ ημερών προς τους 27 ευρωπαίους ηγέτες.
Το Συμβούλιο της ΕΕ ανακοίνωσε ότι αποφάσισε να ανανεώσει την εντολή της Ευρωπαϊκής Αποστολής Συνδρομής για την Ολοκληρωμένη Διαχείριση των Συνόρων στη Λιβύη (EUBAM Libya) για δύο ακόμη χρόνια, έως τις 30 Ιουνίου 2027. Ο προϋπολογισμός ανέρχεται στα 52 εκατομμύρια ευρώ.
Στην ανακοίνωση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, υπογραμμίζεται πώς η πολιτική αποστολή «παρέχει τεχνικές συμβουλές, διεξάγει δραστηριότητες για την ανάπτυξη επιχειρησιακής και τεχνικής ικανότητας και εκτελεί έργα, που συμπληρώνονται από εξειδικευμένη εκπαίδευση και εργαστήρια».
Η EUBAM Libya συμβάλλει στην ενίσχυση της ικανότητας των λιβυκών αρχών να διαχειρίζονται τα σύνορα της Λιβύης, να καταπολεμούν το διασυνοριακό έγκλημα -συμπεριλαμβανομένης της εμπορίας ανθρώπων και της παράνομης διακίνησης μεταναστών- και να καταπολεμούν την τρομοκρατία. Η EUBAM Libya ξεκίνησε ως αποστολή στο πλαίσιο της Κοινής Πολιτικής Ασφάλειας και Άμυνας (ΚΠΑΑ) τον Μάιο του 2013.
Το νέο μνημόνιο Λιβύης – Τουρκίας
Ο εναγκαλισμός Τουρκίας Λιβύης παίρνει σάρκα και οστά. Το νέο Μνημόνιο Συνεργασίας που υπέγραψαν Λιβύη και Τρίπολη με αντικείμενο τις γεωλογικές έρευνες σε τέσσερα θαλάσσια οικόπεδα νοτίως της Κρήτης, προσθέτει ακόμη μία ψηφίδα στο μωσαϊκό των προκλήσεων. Τα κυριαρχικά δικαιώματα της Ελλάδας αποτελούν κόκκινη γραμμή για την Αθήνα. Ωστόσο, ο χάρτης ο οποίος έχει δημοσιοποιηθεί από τη λιβυκή πλευρά αποδίδει τις έρευνες σε θαλάσσιες ζώνες, οι οποίες είναι νοτίως της μέσης γραμμής.
Υπενθυμίζεται πώς η Ελλάδα έχει ζητήσει από τη Λιβύη να προχωρήσουν σε οριοθέτηση ΑΟΖ, κάτι όμως που δεν έχει επιτευχθεί μέχρι σήμερα.
To ταξίδι του Υπουργού Εξωτερικών Γιώργου Γεραπετρίτη στην αφρικανική χώρα φαίνεται πώς κινδυνεύει να ακυρωθεί εάν συνεχιστούν οι προκλήσεις από τις δύο λιβυκές διοικήσεις.
Σύμφωνα με ανακοίνωση της Κρατικής Εταιρείας Πετρελαίου (NOC) της Λιβύης, η Τουρκική Εταιρεία Πετρελαίου (TPAO), βάσει αυτού του Μνημονίου Συνεργασίας, θα διεξάγει εις βάθος γεωλογικές και γεωφυσικές μελέτες σε τέσσερις πολλά υποσχόμενες υπεράκτιες περιοχές στα ύδατα της Λιβύης.
«Η μελέτη στοχεύει στην αξιοποίηση των υποεξερευνημένων υπεράκτιων λεκανών της Λιβύης, οι οποίες θα μπορούσαν να συμβάλουν σημαντικά σε μελλοντικές αυξήσεις παραγωγής», αναφέρεται στην ανακοίνωση.
Οι συζητήσεις κατά την υπογραφή άγγιξαν επίσης την τεχνική συνεργασία, την ανταλλαγή γνώσεων και τις δυνατότητες για περαιτέρω συνεργασία.
Σύμφωνα με τον ιστότοπο Libya Review, η συμφωνία έρχεται σε μια εποχή που η Λιβύη επιδιώκει να σταθεροποιήσει και να επεκτείνει την παραγωγική της ικανότητα πετρελαίου και φυσικού αερίου μετά από χρόνια πολιτικών και υποδομικών πισωγυρισμάτων. Μάλιστα, στο δημοσίευμα αναφέρεται πώς η «Τουρκική Εταιρεία Πετρελαίου (TPAO) έχει εκφράσει στο παρελθόν ενδιαφέρον για την ενίσχυση της παρουσίας της στις αγορές ενέργειας της Ανατολικής Μεσογείου και της Βόρειας Αφρικής και αυτό το Μνημόνιο Συνεργασίας θα μπορούσε να χρησιμεύσει ως στρατηγικό στήριγμα για τη μακροπρόθεσμη τουρκική εμπλοκή στον ενεργειακό τομέα της Λιβύης».
Την ίδια ώρα, σύμφωνα με το πρακτορείο Anadolu, η Λιβύη έχει αναδειχθεί ως ο τρίτος μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της Τουρκίας στην Αφρική, μετά την Αίγυπτο και το Μαρόκο.
Οι τουρκικές εξαγωγές προς τη Λιβύη έφτασαν τα 2,5 δισεκατομμύρια δολάρια το 2024, υπογραμμίζοντας τη δύναμη των οικονομικών δεσμών μεταξύ των δύο εθνών.
Η ισχυρή εμπορική σχέση συνεχίστηκε και το 2025. Τους πρώτους πέντε μήνες του έτους, η Λιβύη εισήγαγε αγαθά αξίας 1,1 δισεκατομμυρίου δολαρίων από την Τουρκία.
Πέρα από τους οικονομικούς δεσμούς, η Λιβύη και η Τουρκία διατηρούν μια ενεργή εταιρική σχέση στον τομέα της άμυνας και της ασφάλειας, αναφέρει το πρακτορείο Anadolu.
Τονίζει ακόμη πως «αυτή η συνεργασία βασίζεται στο μνημόνιο συμφωνίας του 2019 που υπογράφηκε μεταξύ της Κυβέρνησης στην Τρίπολη και της τουρκικής κυβέρνησης. Η συμφωνία διευκόλυνε τη συνεχιζόμενη στρατιωτική συνεργασία και την υποστήριξη της εκπαίδευσης».
Η Άγκυρα συνεχίζει να συνεργάζεται διπλωματικά και στρατηγικά τόσο με ανατολικές όσο και με δυτικές παρατάξεις, με στόχο τη διατήρηση μακροπρόθεσμης πολιτικής και οικονομικής παρουσίας στη χώρα, προσθέτει το δημοσίευμα.