Η Μπουρτζού και η Γκιζέμ από την Κωνσταντινούπολη κάνουν τη Λέρο εικαστικό hotspot

Κορυφαίοι δημιουργοί ενώνονται κάτω από τους στίχους του Τζεζάρε Παβέζε και το όραμα δύο επιμελητριών από την Τουρκία και δημιουργούν σε όλη την έκταση της Λέρου και σε αχαρτογράφητες πλευρές της, μια ομαδική έκθεση άνευ προηγουμένου.

Tελικά, η τέχνη τι κάνει; Μεγεθύνει – όπως επέμενε ο Μαγιακόφσκι; Καθαγιάζει; Καυτηριάζει; Ενώνει; Φωνάζει; Στην περίπτωση της έκθεσης που θα οργώσει από την Παρασκευή όλο το νησί της Λέρου, της «All Things Become Islands Before My Senses», η τέχνη μπορεί να κάνει όλα τα παραπάνω και να σκάψει ακόμα περισσότερο.

Οι επιμελήτριες της έκθεσης, ιδρύτριες της πλατφόρμας perasma, έρχονται από την Κωνσταντινούπολη, με μια άγρια αγάπη και αφοσίωση στο νησί της Λέρου. Η Mπουρτζού Φικρέτογλου και η Γκιζέμ Κουντούνογλου, εδώ και μήνες έχουν αφήσει την γκαλερί και τα σπίτια τους στην Κωνσταντινούπολη και μένουν στην ηρωική Λέρο, ετοιμάζοντας την ομαδική έκθεση που ανοίγει στις 28 Ιουνίου και ολοκληρώνεται στις 18 Αυγούστου.

Διαβάστε επίσης:

Λέρος: Αναβίωση του εθίμου «Νικολοβάρβαρα» από το ΚΠΕΑ Άρτεμις

18.12.2025

708

Λέρος: Εγκρίθηκε η τροποποίηση περιβαλλοντικών όρων για το μεγάλο έργο αποχέτευσης

17.12.2025

1.6k

Η λέξη ηρωική ταιριάζει τόσο πολύ στη Λέρο. Όχι με τη διάσταση του ήρωα των μυθιστορημάτων και των μεγάλων ιστορικών αφηγήσεων. Αλλά με την έννοια τη γήινη, την αιμάτινη, που συνθλίβει και καταπλήσσει με την δύναμη και την αυτοθυσία. Την έννοια του ήρωα που θα απέδιδε κανείς στον Προμηθέα. Αυτή ταιριάζει στο μοναδικής και ανέγγιχτης ομορφιάς νησί που για δεκαετίες ταυτίστηκε με το Ψυχιατρικό Νοσοκομείο.

Τότε έφταναν καράβια γεμάτα με χιλιάδες ψυχοπαθείς από όλη την Ελλάδα. Τα τελευταία χρόνια φτάνουν καράβια με μετανάστες. Και όμως το γόνιμο νησί και οι Λεριοί με τις ανοιχτές σαν μπαξέδες καρδιές, κατόρθωσαν όχι μόνο να συνυπάρξουν μαζί τους αλλά και να τους βοηθήσουν να σταθούν στα πόδια τους. Να δημιουργήσουν νέες ιστορίες και δυνατότητες που τους χωράνε όλους. Έτσι η Μπουρτζού και η Γκιζέμ με πυξίδα το ένστικτο επέλεξαν τελικά τη Λέρο για την ετήσια θερινή τους έκθεση στην Ελλάδα.

Αν τις δει κανείς στο νησί, νομίζει ότι ήταν από πάντα εκεί. Η Μπουρτζού, με καταγωγή από την Ξάνθη, αν και γεννημένη και μεγαλωμένη στην Κωνσταντινούπολη, μιλάει ελληνικά και τραγουδάει ρεμπέτικα σαν να είναι μετεμψύχωση μιας μελαχρινής τραγουδίστριας στο πάλκο εκείνης της εποχής. Η Γκιζέμ διαβάζει Καβάφη και της υποσχέθηκα το βιβλίο του Κρίστοφερ Κινγκ για τα ηπειρώτικα μοιρολόγια.

Το νησί που έμοιαζε να είναι το αποθετήριο των ψυχών που η κοινωνία δεν θέλει στον κόρφο της, το νησί που για δεκαετίες ήταν υπό την ιταλική κατοχή, άνθησε και ανθεί. Άνθη σαν και αυτά που φέρνουν η Μπουρτζού και η Γκιζέμ που δημιούργησαν μια συνθήκη που ξεπερνά αυτή της έκθεσης με site specific έργα και γίνεται μέρος της επιδερμίδας της Λέρου. Και αντλούν τον τίτλο τους από το ποίημα «Πάθος για Μοναξιά» του νεορεαλιστή Τσέζαρε Παβέζε.

Ενεργοποιούν έξι σημεία του νησιού, δύο από τα οποία είναι λιγότερο γνωστά, ελάχιστα χαρτογραφημένα, αν και η ιστορία και η ομορφιά τους είναι μοναδικές. Η ιταλική Πυροβολαρχία PL288 σκαρφαλωμένη στο βουνό κοντά στο Διαπόρι, μοιάζει με το ερείπιο ενός σκηνικού της Τσινετσιτά. Το κτίριο με τις καμάρες που έχει την σφραγίδα της ρασιοναλιστικής αρχιτεκτονικής -την επέβαλαν οι Ιταλοί στις υποδομές που έφτιαξαν στο νησί-, ενώ μέσα στα σωθικά του υπάρχουν τοίχοι καλυμμένοι με τοιχογραφίες που έκανε ένας Ιταλός στρατιώτης – κάποιοι ισχυρίζονται ότι ήταν περισσότεροι από ένας οι δημιουργοί.

Βλέπουμε χαριτωμένες δεσποινίδες με ταγιέρ, σκηνές γύρω από ένα τραπέζι, έναν σκύλος που παραπέμπει στο κόμικς Τεν Τεν και στον Μιλού, αλλά και πιστή αντιγραφή έργου του Μπρίγκελ, συναντά κανείς σήμερα στους ξεφτισμένους τοίχους. Το δάπεδο γεμάτο με τα ίχνη που αφήνουν οι κατσίκες που εισβάλλουν μέσα στον χώρο, τον κατοικούν πλέον, μαζί με τα φαντάσματά του των στρατιωτών. Εκεί, θα στηθεί ένας ακόμα τοίχος, όπου θα παρουσιαστεί μία νέα τοιχογραφία, σε συνομιλία με αυτές του παρελθόντος.

Σε μια άλλη κορυφή, όπου η Κάλυμνος, η Κως, η Τουρκία διακρίνονται ξεκάθαρα -τα πάντα είναι νησιά στα μάτια μας, όπως έλεγε ο Παβέζε- εκεί που βρίσκεται το Αντίφωνο, θα λάβουν χώρα μια ηχητική εικαστική εγκατάσταση, αλλά και ένα show μόδας. Το Αντίφωνο, κτίσμα γοητευτικό, αταξινόμητο, χρησίμευε για να ακούν οι Ιταλοί τα εχθρικά αεροσκάφη που προσέγγιζαν. Ο Cevdet Erek δημιουργεί μία εικαστική εγκατάσταση και περφόρμανς εδώ με τον ήχο των κουδουνιών των κατσικιών να δίνουν το στίγμα. Ο Erek είναι γνωστός για τις καλλιτεχνικές του εγκαταστάσεις και περφόρμανς που συνδυάζουν ήχο, ρυθμό και αρχιτεκτονική, ειδικά προσαρμοσμένες στον χώρο που τις φιλοξενεί, Είναι βραβευμένος στην Τουρκία και έχει εκπροσωπήσει τη χώρα στη Μπιενάλε της Βενετίας.

To show μόδας που θα παρουσιαστεί, υπογράφει η μοναδική ομάδα «2WO+1NE=2», δηλαδή η Στέλλα Παναγοπούλου και η Βασιλεία Γκότση που σχεδιάζουν ρούχα βιώσιμα, συνδυάζοντας τον μινιμαλισμό με την αποδόμηση, και την πολιτισμική ρευστότητας μια γενιάς με το νομαδικό χαρακτήρα να αποτελεί κυτταρικό στοιχείο.

Αν και ο σπουδαίος Νοτιοαφρικανός καλλιτέχνης William Kentridge ήθελε να εκτεθεί έργο του μέσα στον ασύλληπτο χώρο της Πυροβολαρχίας, τελικά το φιλμ που είχε παρουσιάσει για πρώτη φορά στην Μπιενάλε της Κωνσταντινούπολης πριν από ακριβώς 25 χρόνια, το «Shadow Procession» θα προβληθεί στα Παλαιά Στρατόπεδα του Ξηροκάμπου. Σε αυτό το πρώιμο έργο του, οι μαύρες φιγούρες που περνούν από την οθόνη, σε πείθουν ότι θα μπορούσαν να απεικονίζουν Λεριούς, μετανάστες, ταξιδιώτες, στρατιώτες που πάτησαν στο νησί και έγιναν μέρος της ιστορίας του και της μνήμης του.

Η Πολωνή καλλιτέχνιδα Goshka Macuga που ήταν υποψήφια για το κορυφαίο βραβείο τέχνης Turner και είναι μέλος της Βασιλικής Ακαδημίας Τεχνών στο Λονδίνο, για πρώτη φορά στην καριέρα της δημιούργησε ένα φιλμ ειδικά για το Leros Project, σε συνεργασία με κατοίκους του νησιού.

Η Τουρκάλα καλλιτέχνιδα Cansu Yıldıran και η Ιρακινοαμερικανίδα καλλιτέχνιδα Maryam Turkey συμμετείχαν σε residencies στο νησί για τη δημιουργία νέων έργων για την έκθεση. Ο Πολωνός Paweł Althamer ηγείται ενός πρότζεκτ που μεταμορφώνει το Ναυτικό Όμιλο Λέρου σε μια Καλλιτεχνική Ακαδημία διάρκειας ενός μήνα για παιδιά από μεταναστευτικές κοινότητες του νησιού, προσφέροντας εργαστήρια σε συνεργασία με διεθνώς αναγνωρισμένους καθηγητές. Επιπλέον, ο Althamer παρουσιάζει μια σειρά γλυπτών σε διάφορες τοποθεσίες της Λέρου ως μέρος της έκθεσης.

Στην έκθεση υπάρχουν επίσης μονοτυπίες και ζωγραφικά έργα σε καμβά από τη Βρετανίδα καλλιτέχνιδα Laura Footes, μια σειρά ζωγραφικών έργων της Γερμανίδας καλλιτέχνιδας Sophie von Hellerman που είναι γνωστή σε κοινό και κριτικούς για τις τοιχογραφίες της, μια site-specific εγκατάσταση από τον γνωστό Έλληνα εικαστικό Κωστή Βελώνη, η οποία χρησιμοποιεί υλικά από το ναυπηγείο της Λέρου, καθώς και γλυπτά του Enzo Cucchi από τη σειρά Testa di Van Gogh.

«Η έκθεσή μας παρουσιάζει την ιστορία όχι ως μια ευθύγραμμη αφήγηση αλλά ως ένα κολάζ από αλληλεπικαλυπτόμενες εμπειρίες και αναμνήσεις, απηχώντας τη διαλεκτική του Μπένγιαμιν», λένε οι επιμελήτριες. Πέρα από την πυροβολαρχία και το Αντίφωνο, έργα της έκθεσης θα παρουσιαστούν στο Δημοτικό Σχολείο και στο Κινηματοθέατρο στο Λακκί, που είναι εκπληκτικά δείγματα ιταλικής ρασιοναλιστικής αρχιτεκτονικής με σαφείς αναφορές από δημιουργίες του Ντε Κίρικο. Επίσης στην βίλα Ε. Κανδιόγλου που ονομάζεται για τις ανάγκες της έκθεσης Perasma Space και θα φιλοξενεί μεταξύ άλλων ένα εκπληκτικό πωλητήριο με επιλεγμένες δημιουργίες και χρηστικά αντικείμενα, αλλά και καφέ.

Στα εγκαίνια της έκθεσης ο σεφ του Pharaoh Μανώλης Παπουτσάκης, θα συμπράξει με τον Τούρκο σεφ Maksut Askar, για μια οργασμική γαστρονομική ελληνοτουρκική ένωση. Απηχώντας έναν ακόμα στίχο από το ποίημα του Παβέζε που αρχίζει με την εικόνα του ποιητή να τρώει ένα ελαφρύ γεύμα πλάι σε ένα φωτεινό παράθυρο. «Τα αστέρια είναι ζωντανά, μα δεν αξίζουν αυτά τα κεράσια που τρώω μόνος… Μια γουλιά από το ποτό μου και το σώμα μου μπορεί να γευθεί τη ζωή των φυτών και των ποταμών».

Συμμετέχοντες καλλιτέχνες

Alice Guittard
Cansu Yıldıran
Cevdet Erek
Enzo Cucchi
Evgenia Vereli
Farida El Gazzar
Goshka Macuga
Kostis Velonis
Laura Footes Lindsey Mendick
Malvina Panagiotidi
Maryam Turkey
Necla Rüzgar
Nermi̇n Er
Paweł Althamer
Sophie von Hellermann
William Kentridge

Σχετικά με το Perasma

Το Perasma είναι μια καλλιτεχνική πλατφόρμα με έδρα την Κωνσταντινούπολη, που ιδρύθηκε από την Burcu Fikretoğlu και την Gizem Naz Kudunoğlu. Η αποστολή του είναι να διοργανώνει εκθέσεις σε νέα και απρόσμενα μέρη παγκοσμίως, συνθέτοντας μια δυναμική σκηνή για την προβολή του έργου ανερχόμενων και καταξιωμένων καλλιτεχνών σε νέα κοινά.

Η πλατφόρμα επιδιώκει να δημιουργήσει συνδέσεις μεταξύ της καλλιτεχνικής κοινότητας της Κωνσταντινούπολης και της ευρύτερης περιοχής με τον διεθνή καλλιτεχνικό κόσμο, παρουσιάζοντας έργα γνωστών και νέων καλλιτεχνών. Από την ίδρυσή του το 2017, το Perasma έχει συνεργαστεί με περισσότερους από 60 καλλιτέχνες, συμπεριλαμβανομένων των Anish Kapoor, Alfredo Jaar, Joan Jonas και William Kentridge.