Αναφορά στην ιστοσελίδα lerosnews κάνει η “Καθημερινή της Κυριακής”, στο ένθετο: ταξίδια “Λέρος… Η όμορφη άγνωστη των Δωδεκανήσων”, της 28ης Αυγούστου.
Ο συντάκτης του άρθρου κ. Ντίνος Κιούσης κάνει μια εξαιρετική παρουσίαση του νησιού μας ενώ επικαλείται το πληροφοριακό υλικό της ιστοσελίδας μας για τη Λέρο, γεγονός που μας τιμά ιδιαίτερα αφού ανάμεσα σε τόσες ιστοσελίδες για τη Λέρο επέλεξε ως εγκυρότερο και πιο πλήρες το υλικό που υπάρχει στο lerosnews. Το πλήρες κείμενο έχει ως εξής:
Λέρος…Η όμορφη άγνωστη των Δωδεκανήσων
«Ανεξερεύνητη» από τον μαζικό τουρισμό, η Λέρος, με τη γλυκιά Φύση και τα κρυστάλλινα νερά, καλοδέχεται τους επισκέπτες της τώρα που πλέον μπορεί, μακριά από κάθε αρνητικό συνειρμό του παρελθόντος, να αναδείξει την πραγματική ομορφιά της, αναλλοίωτη και αυθεντική
Η Λέρος βρίσκεται στο ΝΑ Αιγαίο, ανήκει στα Δωδεκάνησα και η συνολική της έκταση είναι περίπου 54 τ. χλμ., με μήκος ακτογραμμής που φτάνει περίπου τα 71 χλμ. Το σχήμα της είναι στενόμακρο και πολυσχιδές, λόγω των βαθιών κόλπων και των μεγάλων φυσικών λιμανιών που διαθέτει, κάτι που προκάλεσε το ενδιαφέρον των ταξιδευτών σε όλες τις εποχές, όπως αναφέρεται σε σχετικές μαρτυρίες.
Το μεγαλύτερο μέρος της Λέρου είναι πεδινό με χαμηλά «βουνά», αν μπορεί κανείς να χρησιμοποιήσει αυτόν τον όρο όταν το υψηλότερο, ο Σκουμπάρδος, είναι μόνον 327 μέτρα. Ισως και από εκεί πήρε την ονομασία της, από την αρχαία ελληνική λέξη Λέρος που σημαίνει ομαλό, επίπεδο. Το μεγαλύτερο μέρος του νησιού καλύπτεται από πυκνή βλάστηση και αρκετά πεδινά μέρη έχουν «δασώσει» με πεύκο, ευκάλυπτο, βαλανιδιά και ελιές. Λέγεται πως το νησί έχει πάρα πολύ καλό κλίμα, μαλακό και ήπιο και μάρτυς αυτού είναι τα πολλά λουλούδια που θα δείτε στα μπαλκόνια και στις αυλές.
Λόγω αυτού του κλίματος και του ήπιου ανάγλυφου του εδάφους -και σε αντίθεση με τα γειτονικά νησιά- ευνοείται η καλλιέργεια της ελιάς, των κηπευτικών, των δημητριακών, των εσπεριδοειδών και των αμπελιών αλλά ακόμα και τροπικών φυτών. Το λιμάνι της Λέρου είναι το Λακκί: το μεγαλύτερο φυσικό λιμάνι του νησιού, της Ελλάδας και όλης της Ανατολικής Μεσογείου! Εχει την όψη τεράστιας λίμνης, η οποία αφήνει ένα άνοιγμα μόλις 400 μέτρων στην πλευρά της θάλασσας. Αυτό το φυσικό χάρισμα ήταν και ο λόγος που ονομάστηκε Port Lago από τους Ιταλούς και επιλέχθηκε ως ναύσταθμός τους.
Ο οικισμός του Λακκιού άλλαξε μορφή με την εγκατάσταση των Ιταλών, που ξεκίνησε το 1923. Νέα, μεγάλα κτίρια, φαρδείς δρόμοι, λιμενικά έργα και δενδροφυτεύσεις έδωσαν ένα τελείως άλλο χρώμα και ύφος διαφορετικό από το υπόλοιπο νησί. Η ιδιαίτερη αρχιτεκτονική του Λακκιού θεωρείται από τα σπάνια δείγματα του είδους.
Οπως αναφέρεται και στο site του νησιού (www.lerosnews.gr), «το Λακκί αποτελεί πρότυπο ολοκληρωμένου σχεδιασμού αστικού χώρου, περιλαμβάνοντας πολεοδομικό σχέδιο με χρήσεις γης κατά κτίριο. Τα κτίρια που συνοδεύουν το σχεδιασμό αυτό έχουν στυλιστική ομοιογένεια, επηρεασμένα από τις ευρωπαϊκές τάσεις της εποχής και κυρίως από τα κινήματα του μοντερνισμού, του Bauhaus και της βιομηχανικής αισθητικής, αλλά σε μια έκφραση τελείως ιδιαίτερη που ονομάζεται ιταλικός ρασιοναλισμός. Χαρακτηριστικό τους στοιχείο είναι οι αδρές μεγάλες επιφάνειες και ο συνδυασμός απλών γεωμετρικών όγκων και λιτών γραμμών, καμπυλών ή ευθειών, με μεγάλα παράθυρα χωρίς διακοσμητικά στοιχεία που προσδιορίζουν μόνο τη χρήση (σωληνωτές κουπαστές, κιγκλιδώματα κ.λπ.).
Είναι συνήθως διώροφα, με τοπικές μορφολογικές εξάρσεις που χαρακτηρίζουν τη χρήση και λειτουργία τους και είναι κτίρια Διοίκησης, καταστήματα, κτίρια ψυχαγωγίας, νοσοκομείο, στρατώνας και κατοικίες για τη στέγαση των Ιταλών κατοίκων».
Πρωτεύουσα της Λέρου είναι η Αγία Μαρίνα – και αυτή φυσικό λιμάνι, στο μέσο των ανατολικών ακτών του νησιού. Η πόλη είναι κτισμένη αμφιθεατρικά ανάμεσα σε δύο πλαγιές και ενώνεται πλέον σήμερα με τον οικισμό του Πλατάνου, την παλιά αρχοντική συνοικία με αρκετά επιβλητικά νεοκλασικά.
Η Αγία Μαρίνα είναι το κέντρο όλων των δραστηριοτήτων και των υπηρεσιών του νησιού, παραμένει ωστόσο γραφικότατη με τα λευκά πυκνοχτισμένα σπιτάκια της και το Κάστρο της Παναγιάς να δεσπόζει στο λόφο Απιτύκι. Στο λιμάνι της υπάρχει το ρωμαϊκό φρούριο Μπρούζι και ο γραφικός φάρος.
Στα βόρεια της Λέρου βρίσκεται ο ευρύχωρος και ασφαλής κόλπος του Παρθενιού με το νησί Αρχάγγελος στην είσοδό του, προσιτός μόνο γι’ αυτούς που ξέρουν τα περάσματα.
Δυτικά είναι ο κόλπος της Γούρνας, αβαθής σε πολλά σημεία με βραχονησίδες και σκοπέλους. Στη μεγαλύτερη βραχονησίδα είναι χτισμένο το εκκλησάκι του Αγίου Ισίδωρου, που συνδέεται με την απέναντι παραλία της Κόκκαλης μ’ ένα στενό πέρασμα. Στο ΝΔ τμήμα συναντούμε το μεγάλο φυσικό λιμάνι του Λακκιού, που το άνοιγμά του σχηματίζεται από το ακρωτήρι Αγκιστρoς και την απότομη κατεβασιά της Πατέλλας, το Κατσούνι.
Να επικεφθείτε οπωσδήποτε…
• Το νέο Μουσείο – Τούνελ στην περιοχή Μερικιά, με σημαντικά εκθέματα από την περίοδο του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Εγκαινιάστηκε τον Αύγουστο του 2005 και αριθμεί πολλά εκθέματα. Το τούνελ κατασκευάστηκε από τον ιταλικό στρατό, χρησιμοποιήθηκε κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και χαρακτηρίζεται από τη μοναδικότητά του σε παγκόσμιο επίπεδο.
• Το Κάστρο της Παναγιάς, στην κορυφή του λόφου Απιτύκι, σε ύψος 300 μ. Ανασκαφές εδώ έφεραν στο φως αρχαίο τάφο του 7ου π.Χ. αιώνα. Στα δυτικά του Κάστρου βρίσκεται η εκκλησία της Παναγίας, με αξιόλογο τέμπλο και με παλιές αγιογραφίες. Στην εκκλησία της Παναγιάς λειτουργεί μουσείο με εκθέματα ανεκτίμητης αξίας.
• Το Παρθένι, το βορειότερο χωριό του νησιού. Εκεί βρίσκεται η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου (10ος αι. μ.Χ.), χτισμένη με αρχαία υλικά, πιθανόν από ερείπια του ναού της Παρθένου Αρτέμιδος. Στα βόρεια του χωριού βρίσκεται η εκκλησία της Αγίας Κιουράς, με αγιογραφίες ζωγραφισμένες από πολιτικούς κρατούμενους της περιόδου της δικτατορίας 1967 – 1974.
• Τον Αγιο Ισίδωρο, ένα εκκλησάκι κτισμένο σε ένα βράχο κυριολεκτικά μέσα στη θάλασσα. Θα το βρείτε στην περιοχή της Κόκκαλης.
• Τον Ξηρόκαμπο, ένα μικρό παραθαλάσσιο χωριό, 8 χλμ. νότια της Αγίας Μαρίνας, στην κάτω άκρη του νησιού, απέναντι από την Κάλυμνο. Εκεί βρίσκεται και Σχολή Αυτοδυτών, αν θέλετε να βουτήξετε με φιάλες.
• Το γραφικό εκκλησάκι της Παναγιάς της Καβουράδαινας κοντά στον Ξηρόκαμπο. Είναι χτισμένο μέσα στα βράχια της ακτής, όπου κατά την παράδοση ένας ψαράς που έψαχνε για καβούρια βρήκε μέσα σε σχισμή την εικόνα της Παναγίας.
• Το Κάστρο των Λεπίδων ή Παλαιόκαστρο, κι αυτό κοντά εκεί στον Ξηρόκαμπο. Εχει κτιστεί πάνω σε ερείπια αρχαίας ακροπόλεως που χρονολογείται από το 2500 π.Χ. και άκμασε τον 4ο αιώνα π.Χ.
• Τον Πύργο Μπελένη στα Αλιντα, ένα ωραιότατο αναπαλαιωμένο αρχοντικό που φιλοξενεί το Λαογραφικό και Ιστορικό Μουσείο.
• Το παραθαλάσσιο Παντέλι, με τα γραφικά μικρά του σπίτια και τις παραθαλάσσιες ταβέρνες για ουζάκι ή φαγητό.
Παραλίες
Πολλές, μικρές και μεγάλες και όλες πανέμορφες. Οι πιο «κοσμικές» πλαζ στη Λέρο βρίσκονται στα Αλιντα και στον Βρωμόλιθο. Ομορφη λεπτή άμμο θα βρείτε στην παραλία της Γούρνας. Οι περισσότερες παραλίες του νησιού έχουν χοντρή άμμο και λεπτό βοτσαλάκι, όλες όμως έχουν και αρμυρίκια που παρέχουν φυσική σκιά. Μου άρεσαν πολύ οι παραλίες στο Μπλεφούτη και στο Παρθένι, ίσως επειδή είχαν λιγότερο κόσμο.
Η αρχιτεκτονική ποικιλία
Και πάλι θα επικαλεστούμε το www.lerosnews.gr: «Η αρχιτεκτονική φυσιογνωμία της Λέρου παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Οι διάφοροι κατακτητές και επισκέπτες, που διασταυρώθηκαν με τον πολιτισμό του νησιού κατά τη μακραίωνη (από το 3.000 π.Χ.) ιστορία του, άφησαν τα ίχνη του πολιτισμού τους και στην αρχιτεκτονική.
Το σημερινό κτισμένο περιβάλλον, μοναδικής ποικιλίας ως προς το ύφος και το στυλ, εκφράζει τις ευρωπαϊκές τάσεις της αρχιτεκτονικής των δύο τελευταίων κυρίως αιώνων, μαζί με τα υπολείμματα των τουρκικών και μεσαιωνικών επιρροών και τη λαϊκή αρχιτεκτονική.
Οι κυριότερες τάσεις που μεταφέρθηκαν στο νησί είναι ο νεοκλασικισμός σε διάφορες παραλλαγές, που κυρίως έφεραν στο νησί οι Λέριοι ομογενείς της Αιγύπτου, και που αναπτύχθηκε στα μεγαλύτερα οικιστικά σύνολα, και το στυλ του ιταλικού ρασιοναλισμού, που έφεραν οι Ιταλοί κυρίως στο Λακκί, συνδυασμένο με διάφορες άλλες τάσεις, που αναπτύχθηκαν την εποχή εκείνη στην Ευρώπη, όπως το Bauhaus.
Η ντόπια αρχιτεκτονική ανέδειξε διάφορους τύπους κτισμάτων, που καταγράφηκαν από την αρχιτέκτονα κ. Μαρίνα Βενιάδου (Λέρος, εκδόσεις Μέλισσα, 1984), που συνοπτικά είναι:
Το μεσαιωνικό σπίτι της Λέρου είχε αμυντικό χαρακτήρα (πολεμίστρες, ζεματίστρες κ.λπ.) και εκτός από εποχική κατοικία ήταν και χώρος αποθήκευσης της παραγωγής. Κατάλοιπα αυτού του τύπου είναι τα τρία σωζόμενα πυργάκια στο Λακκί, στον Θεολόγο και στη Γούρνα.
Το αγροτικό σπίτι ή κατοικία, που είναι διάσπαρτο στο νησί, κυρίως στις παρυφές των οικισμών και στην ύπαιθρο, είναι μικρό και συνήθως μονώροφο, κυβοειδές και παρόμοιο με αυτό των γειτονικών νησιών Λειψών και Πάτμου. Είναι κτίσμα των δύο τελευταίων αιώνων.
Τα νεότερα χρόνια, αρχές του περασμένου αιώνα, αναδείχθηκε το αστικό σπίτι, σε διάφορες παραλλαγές, που είναι σαφώς μεγαλύτερο, με δύο ή τρεις ορόφους, και με περισσότερες ανέσεις. Τα περισσότερα από τα σπίτια αυτά έχουν απλοποιημένα νεοκλασικά μορφολογικά στοιχεία, με απλές κορνίζες στα ανοίγματα, συμμετρία στις όψεις κ.λπ., ανάμεικτα με ντόπια στοιχεία λαϊκής αρχιτεκτονικής, όπως ξύλινα μπαλκόνια, με ξύλινα ή σιδερένια κιγκλιδώματα.
Τέτοια σπίτια υπάρχουν στον Πλάτανο και κυρίως στη γειτονιά του Κάστρου, στην Αγία Μαρίνα, στα Aλιντα, στο Λακκί και διάσπαρτα. Τα σπίτια αυτά έχουν κοινά χαρακτηριστικά μορφολογικά και κατασκευαστικά. Τα κύρια υλικά τους είναι πέτρα, πωρόλιθος και γρανίτης, και οι κυριότερες ειδικές κατασκευές είναι η πατελιά, το τσατί, οι γκουμούλες, οι κράβατοι, τα ξύλινα στηθαία των μπαλκονιών κ.λπ.
Την ίδια εποχή, οι Λέριοι ομογενείς της Αιγύπτου έκτισαν πολλά μεγάλα και αξιόλογα νεοκλασικού χαρακτήρα σπίτια που είναι έκφραση μιας ανθούσας παροικίας, τόσο από πλευράς οικονομικής όσο και από άποψη κουλτούρας, και αποτελούν σημεία αναφοράς. Υπάρχουν διάσπαρτα και κατά συστάδες μέσα στους οικισμούς Αγία Μαρίνα, Πλάτανο, Λακκί, Παντέλι, στις παρυφές του Λακκιού προς τον Aγιο Θεολόγο και λιγότερα στα Aλιντα. Τα νεοκλασικά αυτά κτίσματα ποικίλλουν στη μορφολογία τους. Πολλά από αυτά έχουν μορφολογικά στοιχεία που τα κατατάσσουν στην κατηγορία του εκλεκτικιστικού στυλ, ενώ υπάρχουν αρκετά που έχουν στοιχεία επηρεασμένα από την τοπική αρχιτεκτονική, με ξύλινα μπαλκόνια χωρίς φουρούσια, με στηθαία ξύλινα ή γύψινα, με απλοποιημένες όψεις χωρίς διακοσμητικά στοιχεία κ.λπ. Τα κτίρια αυτά, κατά κανόνα μεγάλου μεγέθους, δεσπόζουν μέσα στους οικισμούς, δένουν αρμονικά με τα υπόλοιπα κτίσματα, που είναι πιο χαμηλά και πιο απλά, δημιουργώντας ένα γοητευτικό σύνολο, αποτελούν σημεία αναφοράς των οικισμών, προσδίδουν μια δυναμική στο χώρο και καλλιεργούν μια αίσθηση ευρωστίας, κύρους, παράδοσης και κουλτούρας.
Τα ιταλικά κτίρια τα κατασκεύασαν οι Ιταλοί κατά το διάστημα της παρουσίας τους στο νησί (1912 – 1943), οπότε και το εξόπλισαν ώστε να γίνει μεγάλης ισχύος αεροναυτική βάση. Εχοντας φιλόδοξα σχέδια για κυριαρχία στο Αιγαίο, σχεδίασαν την πόλη του Λακκιού σαν βάση Διοίκησης των εγκαταστάσεών τους.
Ελάχιστα κτίρια με αναγεννησιακές επιρροές, που κτίστηκαν από τους Ιταλούς, και τα θεωρούμε πολύ σημαντικά λόγω του μεγέθους, της θέσης και της αισθητικής τους αξίας, μπορούν να χαρακτηριστούν τοπόσημα, όπως το κτίριο της Ιταλικής Ναυτικής Διοίκησης στο Λακκί και το κτίριο Διοίκησης στα Λέπιδα. Το πρώτο δεν χρησιμοποιείται αλλά είναι σε καλή κατάσταση, ενώ το δεύτερο είναι εγκαταλελειμμένο και καταρρέει.
Εκτός από τις παραπάνω βασικές κατηγορίες, έχουν αναδειχθεί ανάμεικτοι τύποι κτιρίων: σπίτια με στοιχεία νεοκλασικά απλοποιημένα, ανάμεικτα με τοπικά μορφολογικά στοιχεία του Λέρικου αρχοντικού, λαϊκά σπίτια με τουρκικές και νεοκλασικές επιρροές και λαϊκά σπίτια με λιτότητα γραμμών, επιμήκεις όψεις και επαναλαμβανόμενα στοιχεία που παραπέμπουν στο ιταλικό στυλ.
ΠΩΣ ΝΑ ΠΑΤΕ
Αεροπορικώς ή ακτοπλοϊκώς.
H Olympic Air (Τ/ 801 801 0101) έχει ένα ή δύο καθημερινά δρομολόγια για το νησί. Διαφορετικά μπορείτε να πάρετε τα πλοία από τον Πειραιά, Blue Star Ferries (T/210-89.19.800, www.bluestarferries.com).
ΠΟΥ ΝΑ ΜΕΙΝΕΤΕ
Marilen (Αλιντα, T/22470-24.100, 22470-24.660): Ομορφο ξενοδοχείο επιπλωμένων διαμερισμάτων. €
Hotel Ara (Αλιντα, T/22470-24.140): Ξενοδοχείο με ενοικιαζόμενα διαμερίσματα και πανέμορφη θέα προς την παραλία. €
Ευσταθία (Ξηρόκαμπος, T/22470-24.199, 22470-24.099): Ενας όμορφος ξενώνας πάνω στη θάλασσα με πλήρως εξοπλισμένα στούντιο. €
Krithoni’s Paradise (Κριθώνι, T/22470-25.121): Πανέμορφο και πολυτελές ξενοδοχείο μέσα στο πράσινο. Μόνο ο δρόμος το χωρίζει από τη θάλασσα. €€€
€ – έως 60 €
€ € – έως 110 €
€ € € – έως 200 €
€ € € € – από 200 € και άνω
ΠΟΥ ΝΑ ΦΑΤΕ
• Σώτος: Στον Δρυμώνα, πάνω στην παραλία για φρεσκότατα θαλασσινά και ψάρια κυριολεκτικώς άνευ αντιπάλου. Βλέπετε, βουτάει ο ίδιος ο Σωτήρης για τα καλούδια που θα βρείτε στο μαγαζί.
• Νερόμυλος: Στην άκρη της Αγίας Μαρίνας ένας μύλος μέσα στη θάλασσα με πολύ καλή κουζίνα σε ψάρι και ψαγμένα πιάτα, αλλά και πολύ καλή «ατμόσφαιρα».
• Πέτρινο: Στο Λακκί βρίσκεται αυτή η καλότατη ψησταριά με καλά κρέατα και κάποια μαγειρευτά.
ΤΙ ΝΑ ΨΩΝΙΣΕΤΕ
Στην όμορφη Λέρο υπάρχουν δύο νέοι οινοποιοί που κάνουν δουλειά καλή και πολλά υποσχόμενη. Δοκίμασα από τον έναν μια εξαίρετη Μανδηλαριά. Σας συνιστώ ανεπιφύλακτα, επίσης, τα διάφορα παστά θαλασσινά του νησιού όπως κολιό, χταπόδι ξιδάτο και αντσούγιες· ιδίως αυτές που δοκίμασα, της φίρμας «KALIRO», ήταν εξαίσιες. Αν ψάξετε λίγο και κάνετε καλές «δημόσιες σχέσεις» με ντόπιους θα μπορέσετε να προμηθευτείτε και πολύ καλή μυζήθρα.
Τέλος, αν επισκεφθείτε το νησί κατά το φθινόπωρο να δοκιμάσετε τις γκαβάφες, ένα αιγυπτιακό φρούτο που ευδοκιμεί στη Λέρο.
ΧΡΗΣΙΜΑ ΤΗΛΕΦΩΝΑ
Δήμος………………………………………22470-28.320
Αστυνομία…………………………………22470-22.222
Νοσοκομείο……………………………….22470-23.251
Τουρ. Πληροφ……………………………22470-22.109
Λιμεναρχείο………………………………22470-22.224
Motoland Rent A Car……………………22470-24.584
Κείμενο: Ντίνος Κιούσης, φωτογραφίες: Φοίβος Κυριακού
Καθημερινή της Κυριακής”
