Ένα περίεργο ψάρι έχει εισβάλει τα τελευταία χρόνια στη θαλάσσια περιοχή της Δωδεκανήσου και σύμφωνα με τα πρώτα στοιχεία που υπάρχουν απειλεί να τινάξει στον αέρα το οικοσύστημα!
Πρόκειται για το ψάρι Fistularia Commersonii (Φιστουλάρια), το οποίο εισέβαλλε στη Δωδεκάνησο από τη διώρυγα του Σουέζ. Πριν 3,5 περίπου χρόνια εντοπίστηκε από τους επιστήμονες του Υδροβιολογικού Σταθμού Ρόδου, οι οποίοι δεν κρύβουν την ανησυχία τους.
Το συγκεκριμένο ψάρι αποτελεί σημαντική απειλή για την αλιεία, αφού τρώει μόνο από εμπορεύσιμα είδη ψαριών όπως μπαρμπουνάκια, γόπες, κουτσομούρες, μαρίδες κ.ά.
Η ζημιά που κάνει φαίνεται να είναι ιδιαίτερα σοβαρή. Για το λόγο αυτό ο ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης κ. Παναγ. Οικονομίδης, με δηλώσεις του στη “Ροδιακή” εκφράζει την ανάγκη να χρηματοδοτηθεί έρευνα για να μελετηθεί συστηματικά και αναλυτικά η επίδραση του ψαριού αυτού και να δρομολογηθούν τα απαιτούμενα μέτρα για να ελεγχθεί η κατάσταση.
Το θέμα κρίνεται να είναι ιδιαίτερα σοβαρό. Το πώς έχουν τα πράγματα, εξηγεί με δηλώσεις του στη “Ροδιακή” ο κ. Οικονομίδης, τονίζοντας τα εξής:
“Ο επισκέπτης μας δεν είναι από καμιά Αφρικανική ή Ασιατική χώρα και δε χρησιμοποίησε πλωτό ή άλλο μέσο για να περάσει τα σύνορά μας και μαζί τα σύνορα της Ευρώπης – να μην μας διαφεύγει αυτό το στοιχείο. Ούτε μπόρεσε να τον εμποδίσει η Αστυνομία ή το Λιμενικό και η συνθήκη του Σέγκεν. Δεν είναι ούτε πουλί για να υποστεί κάποιο έλεγχο για τη γρίππη των πτηνών. Είναι ψάρι κι έφτασε στη θάλασσα της Δωδεκανήσου σαν λεσσεψιανός μετανάστης από την Ερυθρά Θάλασσα, αφού διέσχισε τη διώρυγα του Σουέζ κι όλη τη θαλάσσια περιοχή που μας χωρίζει από την έξοδό της στη Μεσόγειο! Πριν μόλις τέσσερα χρόνια εμφανίστηκε πρώτα στις ακτές του Ισραήλ κι έξι μήνες μετά επιστήμονες του Υδροβιολογικού Σταθμού Ρόδου το αναγνώρισαν στα αλιεύματα γύρω από τη Ρόδο.
Να θυμίσουμε ότι λεσσεψιανοί μετανάστες ονομάστηκαν οι θαλάσσιοι οργανισμοί που προέρχονται από την Ερυθρά Θάλασσα και πέρασαν στη Μεσόγειο διασχίζοντας τη διώρυγα του Σουέζ που η διάνοιξή της κράτησε 10 χρόνια (1859-1869).
Το όνομά τους δόθηκε προς τιμήν του Γάλλου διπλωμάτη – κι όχι μηχανικού -, Φερντινάντ-Μαρί Ντε Λεσσέψ (1805-1894) που ήταν ο υπεύθυνος για το έργο. Μόλις η επικοινωνία αυτή άνοιξε, πολλοί θαλάσσιοι οργανισμοί (ψάρια, καβούρια, γαρίδες, κοχύλια, φύκη κ.ά.) διέσχισαν τη διώρυγα, σχεδόν 160 χιλιόμετρα, και με βραδύ ρυθμό στην αρχή, εξαιτίας της υψηλής αλατότητας των Αλμυρών Λιμνών (που υπάρχουν εκεί), και πιο ταχύ μετά, αντίκρισαν τη Μεσόγειο. Από εκεί στράφηκαν προς τις ακτές του Ισραήλ κι όχι της Αιγύπτου, γιατί τους εμπόδιζε το γλυκό νερό του Νείλου, και σιγά-σιγά προχώρησαν βορειότερα στις ακτές του Λιβάνου, της Συρίας, της Τουρκίας και της Κύπρου. Μόνο στο Ισραήλ, όμως, έγιναν και γίνονται οι σημαντικότερες κι ακριβέστερες καταγραφές κι απο κει έχουμε τις πιο πολλές πληροφορίες.
Αρκετοί από αυτούς τους μετανάστες, πέρασαν, με δυσκολία, τη στενή ηπειρωτική υφαλοκρηπίδα της νότιας Μικράς Ασίας κι έφτασαν στις φαρδειές και φιλόξενες παράκτιες εκτάσεις της Δωδεκανήσου. Από την κατηγορία αυτή των “λαθρο” μεταναστών, έχουν ως τώρα καταμετρήθει 28 είδη ψαριών κι αρκετά άλλα ζώα και φυτά, κι όλο ανακαλύπτονται και καινούργια κάθε χρόνο.
Ανάμεσα στα 28 είδη ψαριών είναι κι ο απροσδόκητος επισκέπτης μας που λέγεται φιστουλάρια (επιστημονικά Fistularia commersonii) κι έχει ένα μακρύ, ως 2 μέτρα μήκος, και στρογγυλό σώμα, σαν μεγάλη ζαργάνα, και μεγάλο σωληνωτό ρύγχος. Έχει τη συνήθεια να κολυμπά όρθια με το σώμα κάθετο προς τον πυθμένα και το κεφάλι στραμμένο προς τα κάτω.
Με τη θέση αυτή εποπτεύει το βυθό και τσιμπολογά μικρά ψαράκια (γόνο).
Οι επιστήμονες του Υδροβιολογικού Σταθμού Ρόδου, ψάρεψαν πολλές φιστουλάριες κι ανοίγοντας τα στομάχια τους βρήκαν μέσα μικρά μπαρμπουνάκια, γόπες, κουτσομούρες, μαρίδες, κ.ά. Φαίνεται ότι ο επισκέπτης μας, εκτός από καλό φαϊ βρήκε και καλές συνθήκες γιατί αναπτύχθηκε κι εξαπλώθηκε γρήγορα στο Αιγαίο και σιγά-σιγά έφτασε ως τις ακτές της Χαλκιδικής, ενώ προς τα δυτικά έφτασε ως τη Σικελία”.
Ιδιαιτέρως ενδιαφέρουσες είναι οι απόψεις που καταθέτει ο κ. Οικονομίδης, για τη ζημιά που προκαλεί το συγκεκριμένο ψάρι.
Λέει συγκεκριμένα τα εξής:
“Γιατί, όμως, μας φοβίζει τόσο ο απροσδόκητος αυτός επισκέπτης; Μα γιατί φαίνεται να είναι ζημιάρης! Πόσο; Δεν το ξέρουμε ακόμα με ακρίβεια. Και πρέπει επειγόντως να το μάθουμε.
Αλλά, ας πάρουμε τα πράγματα με τη σειρά. Αφού προκαταρκτικά βρέθηκε ότι η φιστουλάρια έχει σταθερή εγκατάσταση, γρήγορη ανάπτυξη κι εξάπλωση στις ακριτικές – για την Ευρώπη – θαλάσσιες περιοχές της Δωδεκανήσου, βρέθηκε επίσης ότι είναι ανταγωνιστική των ψαράδων και ως προς την τροφή της, αφού τρώει γόνο από εμπορεύσιμα είδη. Εχει, δηλαδή, αρνητική επίδραση στην αλιεία.
Μετά από τις πρώτες επιστημονικές ενδείξεις λογικά θα πρέπει να χρηματοδοτηθεί έρευνα για να μελετηθεί συστηματικά και αναλυτικά η επίδραση (impact) αυτή και ενδεχόμενα να δρομολογηθούν μέτρα. Δεν μπορεί από τη μια μεριά να θεσπίζονται αυστηρές απαγορεύσεις για το άνοιγμα των ματιών των διχτυών των ψαράδων – και σωστά – κι από την άλλη να υπάρχει ένα ψάρι που κάνει την ίδια ή/και μεγαλύτερη ζημιά στο γόνο. Πόση;
Δεν ξέρουμε ακόμη. Πολλοί ρωτούν: μα στην περιοχή της κανονικής εξάπλωσης αυτού του ψαριού (Ειρηνικός κι Ινδικός, Ερυθρά Θάλασσα), δεν κάνει ζημιά; Πιθανώς όχι, γιατί εκεί ζει μαζί με άλλους οργανισμούς που σίγουρα μερικοί την ανταγωνίζονται, ίσως έντονα κι ελέγχουν τον πληθυσμό της.
Εδώ, στη Δωδεκάνησο, μας ήρθε μόνη της, χωρίς τους εχθρούς της! Ομως, όλα αυτά και πολλά άλλα θα τα βρει μια συστηματική έρευνα με τη φροντίδα των επιστημόνων του Υδροβιολογικού που φυσικά θα πρέπει να χρηματοδοτηθεί από την ΕΕ, με ενδεχόμενη συμμετοχή και της Κύπρου ή ακόμη και του Ισραήλ, της Συρίας και του Λιβάνου, έστω και της Τουρκίας, αν και αυτή θέτει συχνά προβλήματα ορίων στις θαλάσσιες περιοχές που αποτελούν σύνορα με τη χώρα μας.
Για να πεισθούν αποτελεσματικά οι αρμόδιοι, θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν δύο άμεσα επιχειρήματα. Ένα χειροπιαστό: μια μεγάλη φιστουλάρια, δηλαδή, που οι ψαράδες που θα πάνε στις Βρυξέλλες, θα την ανοίξουν μπροστά στον Επίτροπο Αλιείας της ΕΕ, για να δει τα μικρά ψαράκια που έχει στο στομάχι της! Κι ένα φραστικό με το ερώτημα: θα μπορούσαν να φανταστούν ότι ένα παρόμοιο πρόβλημα συμβαίνει στις θαλάσσιες περιοχές χωρών της Δ. Ευρώπης, χωρίς να δώσουν σημασία; Όχι, βέβαια! Ενδεχόμενα, ανάμεσα στα 28 λεσσεψιανά ψάρια, που τώρα κολυμπούν στους ψαρότοπους της Δωδεκανήσου, υπάρχουν κι άλλα που κάνουν μικρή ή μεγάλη ζημιά ή είναι κι ωφέλιμα. Ομως, αυτή τη στιγμή δεν ξέρουμε πολλά πράγματα και μένει να τα μάθουμε, αφού, όμως, γίνουν ειδικές έρευνες στην περιοχή. Κι εδώ έρχεται να επισημανθεί ο ρόλος του Υδροβιολογικού Σταθμού της Ρόδου.
Όμως, να μην ξεχνάμε ότι εκτός από τα λεσσεψιανά, υπάρχει στη Ρόδο και το χαριτωμένο γκιζάνι – το μικρό ψαράκι του Λουτάνη και του Γαδουρά – για το οποίο έχει γίνει πολλή δουλειά ως τώρα. Ωστόσο, χρειάζεται κι αυτό επίβλεψη και συνεχή επιστημονική παρακολούθηση που επίσης επιφορτίζεται στο επιστημονικό προσωπικό του Σταθμού”.
O ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΕΝΥΔΡΕΙΟΥ
Στο πλαίσιο αυτό, είναι αυτονόητο ότι ο ρόλος του Υδροβιολογικού Σταθμού Ρόδου είναι ιδιαίτερα σημαντικός, και θα μπορούσε να διευρυνθεί περισσότερο.
Ο κ. Οικονομίδης αναφέρει επί του θέματος τα εξής:
“Ύστερα από τα παραπάνω, πολλοί συμπολίτες μας πιστεύουν ότι ο ρόλος του παλιού αυτού ιδρύματος – ας μην ξεχνάμε ότι το έφτιαξαν οι Ιταλοί – που αποτελεί πανελλήνιο στολίδι για τη Ρόδο, πρέπει να διευρυνθεί, κι ο ίδιος ο Σταθμός να αποκτήσει μεγαλύτερο βαθμό ανεξαρτησίας, αλλά και επιστημονικό περιεχόμενο και δράσεις. Εκείνοι που γνωρίζουν καλύτερα τα πράγματα πιστεύουν ότι:
1.- Ο Υδροβιολογικός Σταθμός Ρόδου πρέπει – με απαίτηση των Δωδεκανησίων -, να αποκτήσει πλήρη επιστημονική δομή ή να επεκτείνει την ήδη υπάρχουσα.
2.- Στους λειτουργικούς του στόχους να έχουν την ελάχιστη υποστήριξη από την κοινωνία και τις τοπικές αρχές.
3.- Για την υποστήριξή του να δραστηριοποιηθούν οι πολίτες της πόλης, κυρίως, αλλά κι από αλλού, με την οργάνωση μη κερδοσκοπικών φορέων υποστήριξης (π.χ. “φίλοι του Ενυδρείου ή/και του Σταθμού”) ή άλλων τρόπων και μέσων.
4.- Να του ανατεθούν δικαιωματικά η επιστημονική επίβλεψη και παρακολούθηση των δυο βασικών προβλημάτων του υδάτινου περιβάλλοντος της περιοχής, δηλαδή: των λεσσεψιανών μεταναστών και του γκιζανιού.
5.- Για τη μελέτη των Λεσσεψιανών να ζητηθεί να γίνει ο Σταθμός της Ρόδου το Ευρωπαϊκό Κέντρο Παρακολούθησης Λεσσεψιανών, με συμμετοχή, ενδεχόμενα, κι άλλων ενδιαφερομένων χωρών της περιοχής, αλλά και της ΕΕ.
6.- Για την υλοποίηση του εκπαιδευτικού μέρους του παραπάνω στόχου, θα μπορούσαν να συμβάλουν κι οι ξενοδόχοι του νησιού, ώστε να εξευρεθούν καταλύματα κι υποστήριξη ή υποδομή τροφοδοσίας, για ελεύθερα μαθήματα φοιτητών από διάφορες χώρες, κυρίως της ΕΕ, που θα γίνονται στο νησί με χρηματοδότηση από την ΕΕ (κάτι σαν τα λεγόμενα Θερινά Σχολεία ή Summer School). Η εποχή μπορεί να είναι την άνοιξη ή το φθινόπωρο”.
Πηγή: Εφημερίδα “Ροδιακή”
